A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

birinchi sabab -
mamlakatda 
bozor mexanizmlarining to liq joriy etilmasligi, davlatning budjet 
daromadlari va xarajatlari ustidan monopol tartibini joriy etishi 
hisoblanadi. Bunda davlat budjetining daromadlaridan ortiqcha boigan
127

---

xarajatlar, ya’ni budjet taqchilligi muomalaga qo‘shimcha pullar 
chiqarish yo‘li bilan qoplanadi. 
Budjet taqchilligini qoplash uchun 
muomalaga chiqarilgan pullar tovar moddiy qiymatliklari bilan 
ta’minlanmaganligi oqibatida mamlakatda inflatsiya daraj asining 
ortishiga olib keladi.
Ikkinchi sababi
- asossiz ravishda ish haqi va boshqa 
to‘lovlaming oshirilishi, ushbu to‘lovlar davlat budjeti xarajatlari 
tarkibida ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, muomalaga qo‘shimcha emissiya 
hisobiga amalga oshiriladi. Buning natijasida iqtisodiyotda tovarlar va 
xizmatlaming bahosi oshadi va inflatsiya darajasi ortib boradi.
Vchinchi sababi
- mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovarlaming 
eksport qilish darajasining pastligi va import darajasining yuqoriligi 
bilan ifodalanadi. Mamlakatga kirib kelayotgan import tovarlar hisobiga 
xorijiy valutalaming chetga oqib ketishi yuz beradi, natijada 
mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovarlar nafaqat tashqi ehtiyojlami, 
balki ichki ehtiyojlami qondirishga ham xizmat qilmay qo‘yadi. Buning 
oqibatida milliy valutaning sotib olish qobiliyati tobora salbiylashib, 
inflatsiya darajasi ortib boradi.
Yuqorida ta’kidlangan inflatsiyani keltirib chiqaruvchi omillar 
faqat bizning davrimizgagina xos boigan holat bolmasdan, ushbu 
holatlar turlicha ko‘rinishda uzoq tarixda ham mavjud boigan.
6.3. Inflatsiyaning ijtimoiy - iqtisodiy oqibatlari
Iqtisodiyotda inflatsiyaning vujudga kelishi mamlakatning barcha 
jabhalarida ijtimoiy - iqtisodiy 
jihatdan salbiy holatlami keltirib 
chiqaradi. Iqtisodchi olimlar va mutaxassislaming fikricha, mamlakatda 
sudraluvchan inflatsiya iqtisodiyot rivojiga kuchli salbiy ta’sir 
ko‘rsatmaydi. Odatda, iqtisodiyotda inflatsiya darajasi yillik 12 - 14 
foizdan ortgandan so‘ng uning salbiy ta’siri seziladi. Inflatsiyaning 
salbiy ijtimoiy - iqtisodiy oqibatlari sifatida quyidagilami ta’kidlash 
maqsadga muvofiq.