A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

(
6
).
To‘lov topshiriqnomalari bilan amalga oshiriladigan naqd pulsiz 
hisob-kitoblaming qator afzalliklari va ayrim kamchiliklari mavjud.
Afzalliklari:
- sotuvchi bajariladigan ish va ko‘rsatiladigan xizmatlar uchun 
oldindan 15 foizni oladi;
- pul tolovchi tashkilot tovar olingandan va xizmatlar 
ko‘rastilgandan so‘ng to‘lov topshiriqnomasini bankka taqdim etadi;
- toiov hujjatlarining, boshqa naqd pulsiz hisob - shakllariga 
nisbatan oddiyligi va tezligi;
- tovarli va tovarsiz operatsiyalarda qo'llanilshming mumkinligi.
Kamchiliklari:
- sotib oluvchi hisobvaraglda mablag‘ b o ia turib, ushbu 
summani boshqa maqsadlarga foydalanishi natijasida sotuvchi toiov 
summasini kechikib olishi mumkin;
- mablag4 oluvchi tashkilot jo ‘natilgan tovarlar va ko‘rsatilgan 
xizmatlar uchun oladigan mablagiar pul tolovchining hisobvarglda 
mablag‘ bolmay yoki yetishmay qolganda mablag‘ni olish jarayoni 
cho‘zilib ketadi. Biroq ushbu jarayon boshqa to io v shakllarida ham 
uchraydi.
3.4.2. To‘lov talabnomalari bilan hisob-kitoblar
Toiov talabnoma xo‘jalik subyektlari o‘rtasida tolovlam i amalga 
oshirishda qoilaniladigan naqd pulsiz hisob-kitoblaming shakli 
hisoblanadi. 0 ‘zbekiston tijorat banklari o‘rtasida toiov talabnomalar 
hisob-kitoblaming qollanilishi juda keng tarqalmagan. Buning asosiy 
sabablaridan biri to io v talabnomalar bilan hisob-kitoblarda hujjatlaming 
aylanishi juda ko‘p vaqt oladi va ortiqcha sarf-xarajatlar talab qiladi.
Toiov talabnoma - mol sotuvchi tomonidan belgilangan summani 
bank orqali olish haqidagi talabini o‘z ichiga olgan hisob-kitob 
hujjatidir. 
Talabnomalar asosan akseptli va akseptsiz bo ‘lishi mumkin.
62

---

Akseptli to‘lov talabnomalarda bank avval to‘lovchining mablag‘ni 
tolash haqidagi roziligini oladi, so‘ngra toiovni amalga oshiradi. 
Akseptsizda esa avval toiov amalga oshirilib, so‘ngra mijozga to‘lov 
hiijjatlarini beradi.
Tijorat banklarining yagona vakillik hisobvaraqlariga o‘tishi toiov 
talabnomalar 
bilan 
amalga 
oshiriladigan 
hisob-kitoblami 
rasmiylashtirish va hujjatlaming aylanish jarayonlarini bir qadar 
engillashtirdi.