9-Тема. МийНет жәМәәТЛерин жобаластырыў ҳәм БасҚАРыў

15.3. Базарды сегментациялаў ҳәм оның барлығы, аҳмийети
Базарды сегментациялаў атамасын Уэнделл Смит 1950 - жылларда АҚШ да кең тарқалған өндирис стратегиясы менен байланыслы түрде биринши рет қоллады. Бул стратегия потенциал тутыныўшылар топарлары арасында анықланған талапларға қарап ислеп шығарыўшылар өз товарларының сыпат тавсифларини модификациялаўдан ибарат. Соның ушын тутыныўшылар ҳәм олардың қәлеўлери, артықша көретуғын затларды жақсырақ түсиниў мақсетинде оларды анық топарларға бөлиў керкк. Бул топарлардың ўәкиллери улыўма социаллық белгилерди: жыныс, жас, дәрамат, мағлыўмат, исеним ҳ.т.б. өзинде тасыўшылар саналады ҳәм базар қўзғатыўшыларға (товар, баҳа, дизайн, орам, реклама ҳ.т.б.) бирдей таъсиротда болады. Социаллық улыўма белгилерди өзинде тасыўшы тутыныўшылар базардың белгили бир сегментин қурайды. Бунда базарды түрли түрдеги белгилер бойынша айырықша буўын (сегментлер)га бөлиў процесси сегментация деген атты алды. Бундай белгилер сыпатында тутыныўшы ҳәм товарлардың тавсифлари, тутыныўға ундовчи себеплер, бөлистириў каналлары ҳ.т.б. ислетиледи. Тәжирийбеде белгилердиң ҳәр бир түри бирикпелери қолланылады. Базар сегментациялары тутыныўшылар талабының қәсийетиниң қәсийетлери ҳәм кәрxананың маркетинг ҳәрекетлериге тәсир жуўабын бериў олардың реакциялары бойынша өз - араа ажыралып турады.
Базар қарыйдарлардан қуралған болып, қарыдарлар болса өз нәўбетинде бир - биринен ҳәр түрли параметрлери менен парықланады. Сол себепли, белгили бир қәсийетлерге ийе болған анық товарды ислеп шығарыўшы ушын потенциал қарыйдарлардың усы товардың қәсийетлерине болған қатнасларын билиў турмыс зәрүрлиги саналады.
Бул жерде Вольфредо Парето (1848-1923 й.й.) нызамын еслеў мақсетке муўапық. Бул нызамға муўапық 20 процент тутыныўшылар белгили бир маркалы товарлардың 80 процентин сатып алады ҳәм булар потенциал қарыйдарлар. Қарыйдарлардың қалған 80 проценти болса товарлардың қалған 20 процентин сатып алады. Көпшилик жағдайларда бул товарлар ойланылмастан сатып алынады. Бундан сондай жуўмақ етиў мүмкин, ислеп шығарыўшылар өзиниң товарларын ҳәм маркетинг хызметин базарға қаратпастан, бәлким усы 20 процент потенциал тутыныўшыларға қаратады. Базар хызметиниң бундай стратегиясы жоқары өнимдарлықты тәмийинлейди.
Базар сегменти - бул басқа топарлардан парық етиўши, уқсас белгилерге ийе болған тутыныўшылардың киши топары. Бунда базарды турли түрдеги белгилери бойынша айырым буўын (сегментлер)ға бөлиў процесси сегментациялаў деп аталады.
Базарды буўынларға бөлиўде тийкарғы мақсет төмендегилер саналады:

1. 
   Тутыныўшылардың неге мүтәәжи барлығы ҳаққында кең мағлыўмат топлаў мүмкин болады;
   
2. 
   Анық базарда конкуренция гүреси тәбиятын жақсы билиў имканияты туўылады. Нәтийжеде конкуренция гүресинде жеңип шығыўы ушын товар қандай қәсийетлерге ийе болыўы кереклиги анықланады;
   
3. 
   Шекленген ресурслардан ҳәм имканиятлардан қайсы бағдарларда пайдаланыў кереклиги анықланады;
   
4. 
   Маркетинг ҳәм товар сатыў хызмети кадрлардың энергиясы ең келешекли тутыныўшыларға қаратылады;
   
5. 
   Маркетинг хызмети жобасын дүзгенде ҳәр бир базар сегменти-ниң өзине тән қәсийетлерин итибарға алыў имканияты туўылады ҳ.т.б.
   

Улыўма алғанда, базарды сегментациялаў талапты айдынластырыў, диферренциалластырыў, күтилген нәтийжеде болса маркетинг стратегиясы ҳәм тактикасының ең оптимал вариантын таңлаў имканиятын береди.
Әдетте сегментациялаў процесси еки баосқышта әмелге асырылады. Макросегментациялаў деп аталатуғын биринши басқышта “товар базары” анықланады. Микросегментациялаў деп аталатуғын екинши басқышда болса илгери анықланған базар ишинде тутыныўшылар сегментлери анықланады.