9-sinf kimyo fani biletlariga javoblar 1-bilet

2-savolga javob
. 15 % li NaNO
3
eritmasidan 150 gr tayyorlash uchun necha gr tuz va necha gr suv kerak? 
100%__________150 g eritma 
15%___________ x = 22,5 g tuz kerak 
150 – 22,5 = 127,5 g suv kerak. 
3-Savol javobi
. Oltingugurtning flotatsiya hodisasi. 
Qattiq jismlarni suyuqlik sirtida qalqib turishi 
flotatsiya
deb ataladi. Oltin gugurt rudalarini “bekorchi jins”lardan 
tozalash uchun sanoatda flotatsiya usulidan keng foydalaniladi. Oltingugurt uglerod (IV)-sulfid CS
2
va organik 
erituvchilarda eriydi. Oltingugurt elektr tokini va issiqlikni yomon o‘tkazadi. 112,8 °C da suyuq lanadi, 444,5 °C 
da qaynaydi. Qaynash haroratigacha qizdirilgan oltingugurt sovuq suvga quyilsa, plastik oltingugurtga aylanadi. 
Plastik oltingugurt cho‘ziluvchan moddadir. Oltingugurt bir necha xil allotropik shakl o‘zga rishga ega: rombik 
oltingugurt S
8
; monoklinik oltingugurt S
8
; plastik oltingugurt S
n
. Tabiatda rombik oltingugurt uchraydi va u sariq 
rangli qattiq kristall modda bo‘lib, suvda erimaydi. Zichligi 2 g/cm
3
bo‘lishiga qaramasdan oltingugurt kukunlari 
suv yuzasida qalqib yuradi, chunki u suvda ho‘llanmaydi. 
18-BILET 
1. Kimyoviy ishlаb chiqаrishdа аtrоf muhitning muhоfаzаsini tushuntiring. 
2. K
2
SO
4
ning 40
0
C dagi eruvchanlik koeffitsiyenti 64 ga teng. Shu haroratda to‘yingan eritma hosil qilish 
uchun uchun 192 g tuzni necha g suvda eritish kerak? 
3. Xromning (III) valentli birikmalarini aniqlash. 
1-savolga javob
: Atrof-muhitni if loslanishdan saqlash, tabiatni muhofaza qilish, atmosfеra va suvni, tuproq 
tarkibini toza saqlash butun ba shariyat uchun asosiy muammo hisoblanadi. Ko‘mir shaxtalarida chang miqdori 
500 mg/m
3
dan 3000 mg/m
3
. ga qadar bo‘ladi. Shaxta havosini toza saqlash uchun qo‘lla niladigan ventilatsiya 
qurilmalari atmosfеraga bir sutkada 1500000 m
3
ana shunday chang havo chiqaradi. Natijada, mahsulot 
(ko‘mirning mayda zarrachalari) isrof bo‘ladi, atmosfеra, ya’ni siz bilan biz nafas oladigan havo ifloslanadi. 
Ruda konlarida tog‘ jinslarini qazish hamda tog‘ jinslaridagi ruda miqdorini boyitish jarayonlarida atmosfеraga 
juda ko‘p chang (tog‘ jinslarining aerozollari) tarqab kеtadi. Sanoatning bu kabi tarmoqlarida atmosfеraga tarqab 
kеtayotgan changlar (aerozollar) insonlar salomatligiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi, o‘simliklarning o‘sishini 
qiyinlashtiradi. Xomashyo va mahsulotlarning isrof bo‘lishiga olib kеladi. Atmosfеraga ko‘tarilayotgan changlarni 
tutib qolish yoki miqdorini kеskin kamaytirish uchun adsorbsiya va ho‘llash usullaridan foydalanilmoqda. 
Masalan, ruda qazish va boyitish jarayonlarida ruda qazib olinadigan massivlar (joylar)ni suv bilan ho‘llash 
(sug‘orish), ya’ni “ho‘l usulda ruda qazish” usuli qo‘llanil moqda. havoga ko‘tariladigan changlarni tutib qolish 
uchun hozirgi paytda elеktrfiltrlar hamda adsorbеntlardan ham foydalanilmoqda.
Atmosfеra quyidagi sabablar 
oqibatida if loslanib turadi: 1. Tabiiy ifloslanish. 2. Sanoat tarmoqlarida, transport vosita lari va isitish tizimlarida 
yoqilg‘i yonishidan chiqqan gaz, chang, tutunlar. 3. Turli xildagi chiqindilarni yoqib yuborish.
Ma salan, hozirgi kunda juda ko‘plab polimеr buyumlar (polietilеn plyonkalar, turli xil plastmassadan tayyorlangan 
o‘yinchoq lar, uy-ro‘zg‘or buyumlari, dеtallar) ishdan chiqqandan so‘ng yoqib yuborilmoqda. Natijada, havo 

---

tarkibiga gaz va tutun shaklida zaharli moddalar qo‘shiladi. Bunday zaharli moddalar: NO, NO
2
, CO, SO
2
, Cl
2
, 
H
2
S, HCl, HCN, F
2
, HF bo‘lishi mumkin.