9-sinf jahon tarixi fanidan

III.Yangi mavzu bayoni:
Xitoyning zaiflashuvi. Sun sulolasi hukmdorlari qanchalik urinmasin, mamlakat tarqoqligiga barham bera olmagan. Aksincha, u tobora kuchayib borgan. Natijada Xitoy amalda to’rtta davlatga bo’linib ketgan. Buning ustiga ko’chmanchi xalqlar hujumi ham imperiyani qiyin ahvolga solib qo’ygan. Oqibatda u zaiflashgan. Bu omil mo’g’ullar istilosini muqarrar qilib qo’ygan.
Mo’g’ullar bosqini va uning oqibatlari. 1211- yilda mo’g’ullar Xitoyga hujum qilgan. Tez orada Shimoliy Xitoy bosib olingan. 1215-­yilda Pekin shahri egallangan. Mo’g’ullar Xitoyni to’la bosib olish uchun qariyb 70 yil vaqt sarflaganlar. Nihoyat, 1279-yilda Xitoy to’la bosib olingan. Bu bosqinchilik Chingizxonning nabirasi Xubilay (Tuluning o’g’li) tomonidan amalga oshirilgan. Oqibatda Sun imperiyasi barham topgan. Shu tariqa Xitoyda mo’g’ullar sulolasi hukmronligi o’rnatilgan. Bu sulola yuan sulolasi peb atalgan. Mo’g’ullar istilosi Xitoyga ham xarobalik keltirgan. Istilochilar Xitoy yerlarini o’z mollari uchun yaylovlarga aylantirganlar. Shahar va qishloqlar bearmon talangan. Xitoy xalqi og’ir soliqlar to’lashga majbur etilgan. Qo’li gul hunarmandlar qulga yoki yollanma askarga aylantirilgan. Yangi sulola hukmdorlari barcha yerlarni unda yashovchi aholi bilan birgalikda mo’g’ullarga mulk qilib bo’lib berganlar. Bu mulklardagi dehqonlarning ahvoli nihoyatda og’ir bo’lgan. Ular sotilgan va sotib olingan. Shaharlar ham tushkunlikka tushgan. Qo’shinga jalb etilmagan hunarmandlar, savdogarlar soliq uchun juda katta pul to’lashga majbur etilgan. Istilo o’ziga xos oqibatlarga olib kelgan. Chunonchi, mo’g’ullar xitoylar tarkibiga tobora singib keta boshlagan. Ular xitoy tilida gaplashadigan bo’lganlar. Xitoy yozuvini va xitoycha boshqaruv usulini qabul qilganlar. Ayni paytda Xitoy yangi sulola davrida tash­qi savdoda har qachongidan ko’ra ko’proq qatnasha boshlagan. Xitoy ipagi, chinnisi, temir va misi dunyoning ko’p davlatlarida sotilgan. Biroq bu savdodan tushgan daromad xitoylarni emas, asosan mo’g’ul zodagonlari hamda chet ellardan jalb etilgan savdogarlarni boyitgan. Shu tariqa mo’g’ullar sulolasi hukmronligi davrida Xitoy mahalliy aholisi barcha tabaqalarining ahvoli tobora yomonlashib borgan. Bu omil oxir oqibatda Xitoyda ozodlik harakatining kuchayishiga olib kelgan.