9-sinf adabiyot 1-dars Sana: O`qituvchi: Mavzu: ruhiy kamolot vositasi

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash:

V.O`quvchilar bilimini baholash:

VI.Uyga vazifa:darslikda berilgan matnni o`qib,mazmunini adabiyot daftariga qayd etib kelish

O`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari :____________
9-sinf adabiyot 40-dars Sana:____________ O`qituvchi:

Mavzu : Ogahiy g`azallari

Ta`limiy maqsad: G`azal tahlil qilishga va Ifodali o`qishga o`tgatish, nazariy ma`lumot berish

Tarbiyaviy maqsad; Komil inson ruhida tarbiyalash ;

Rivojlantiruvchi maqsad: Mustaqil fikrlashni, og`zaki nutq ravonligini va ifodali o`qish ko`nikmasini rivojlantirish

Dars tipi: yangi bilimlar berish

Dars uslubi: suhbat, ifodali o`qish

Dars jihozi: rasm, kitoblar,texnik vosita

Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism; davomat, uy vazifani aniqlash

2. Uy vazifasi tahlili.

3.Ogahiy g`azallarini ifodali o`qish. DVD orqali Ogahiy g`azallaridan eshittirish

G`azallar mazmuni yuzasidan fikr yuritish.

Ogahiyning asosiy she’riy merosi ona tilida yozilgan bo’lib, «Ta’viz ul-oshiqin» devonida to’plangan. «Ta’viz ul-oshiqin» — «Oshiqlar tumori» degani. Devon ma’rifatparvar shoh va shoir Feruz — Muhammad Rahimxon Soniy (ikkinchi)ning taklifi va talabi bilan tuzilgan. Bu devon XIX asr o’zbek she’riyatining benazir namunasi hisoblanadi. «Ta’viz ul-oshiqin»da shoirning yigirmadan ortiq janrdagi sal kam yigirma ming misrali lirik merosi jamlangan. Ularning 1300 misradan ortig’i fors tilida bitilgan bo’lib, bu Ogahiyning zullisonaynlik an’anasini munosib davom ettirganligining yorqin dalilidir.

Ogahiy devonidan turli: ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-didaktik, tabiat tasviri va boshqa mavzudagi she’rlar joy olgan. Lekin ularning aksariyati ishqiy mavzudadir.

Shoir ijodida tabiat tasviriga bag’ishlangan bir qator g’azallar bor. Qish va bahor tasviri chizilgan bu she’rlarda Ogahiyning peyzaj ustasi, o’tkir nigoh egasi ekanligi namoyon bo’ladi. Fasl tarovati, go’zalligini berishda shoir tashbih, tashhis (jonlantirish), sifatlash kabi badiiy tasvir vositalarini qo’llaydi. «O’yla yetkurdi jahong’a ziynat-u oro bahor» g’azalida o’qiymiz: «Obi hayvondek suzuk suv har taraf aylab ravon, Qildi sahrog’a tarovat o’zgacha paydo bahor».

Suvni «obi hayvon» — tiriklik suviga o’xshatish qadimdan bor. Lekin uni suzuk deb sifatlash adabiyotda yangilik edi. Tashxis (jonlantirish) san’atini mohirona qo’llagan shoir tog’lardan mayin oqib kelayotgan suvni noz bilan suzilib borayotgan go’zalga o’xshatadi. Bahor ana shu suzuk suvi bilan sahroga o’zgacha tarovat bag’ishlagan. Keyingi misralarda bahoriy yel rayhonlarga Masihdek «toza jon» ato qilgani, gul yuzi ochilib, qumri-yu bulbullarning unga vola-yu shaydo bo’lganlari, lola soqiysi qo’lidan ishrat ahliga qadah tutilgani kabi tasvirlar orqali bahor ko’tarinki zavq, hayojonli shavq bilan vasf qilinadi. Bu go’zalliklarni madh etgan shoir uni g’animat bilib, qadrlashga chorlaydi: «Gulshan ichra bazm etib jomi tarab no’sh aylali Kim, g’animatdur necha kun, ey qadi ra’no, bahor». Shuningdek, «Baland aylab quyoshg’a poya navro’z», «Bahor ayyomi bo’lmish o’ylakim bog’i Eram sahro» g’azallarida ham bu ko’rkam faslning beqiyos nazokatlari kuylanadi. «Ilohi, har kuning navro’z bo’lsin» g’azalida bu she’r yaratilgandan buyon barchaning diliga jo bo’lgan ohorli yangi yil tilaklari izhor etilgan:

Ta’viz ul-oshiqin»dagi ishqiy g’azallar nafaqat Ogahiy ijodining, balki butun o’zbek mumtoz adabiyotining sara namunalari hisoblanadi. «Yuzung ochkim, quyosh sadqang bo’lub boshingdin aylansun», «Mushkin qoshining hay’ati ul chashmi jallod ustina», «Ey sho’x, ko’zi qoshinga olam gado, man ham gado» g’azallari Ogahiyning yuksak badiiy mahoratini, chinakam san’atkor shoir ekanligini tasdiqlaydi. Ayniqsa, «Ustuna» radifli g’azali o’zining jozibasi, badiiy kashfiyotlarga boyligi bilan ajralib turadi: «Mushkin qoshini hay’ati ul chashmi jallod ustina, Qatlim uchun nas keltirur, «nun» eltibon «sod» ustuna».