9-sinf adabiyot 1-dars Sana: O`qituvchi: Mavzu: ruhiy kamolot vositasi

4. Mustahkamlash;savol va topshiriqlar ustida ishlash.

5. O`quvchilarni baholash 6. Uyga vazifa:asardan parcha o`qib ,savollar tuzish.
O`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari :____________

9-sinf adabiyot 17-dars Sana:____________ O`qituvchi:

Mavzu : “Farhod va Shirin” dostonidan parcha o`qish. Asar matni ustida ishlash Doston tahlili
Ta`limiy maqsad: Asar mazmuni bilan tanishish.

Tarbiyaviy maqsad: Komil inson ruhida tarbiyalash ;

Rivojlantiruvchi maqsad: Mustaqil fikrlashni, og`zaki nutq ravonligini rivojlantirish
Dars tipi: yangi bilimlar berish

Dars uslubi: matn ustida ishlash, bahs- munozara ,suhbat,test topshiriqlari.

Dars jihozi: rasm, kitoblar,texnik vosita

Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism; davomat, uy vazifani aniqlash

2. Uy vazifasi tahlili.

3. Yangi mavzu bayoni

Niyatiga yetolmagan Xusrav Arman yurtiga lashkar tortdi. Lekin Farhodning bir o’zi uning lashkariga bas kelib, dushmanni shahar qal’asiga yaqinlashtirmadi. Uzoqdan Xusravga tanbeh ham berdi:

Bu bo’lg’ay dard-u ishq oyini, vari-vari!

Vafo-u mehr sharti, ollah-ollah!

Farhoddan ishqda tuban, kuchda ojiz Xusrav uni yuzma-yuz olishuvda yengolmagach, makr-hiyla bilan g’olib chiqmoqchi bo’ladi. Bir hiylagar kampir yollab, Farhodning oldiga yuboradi. Kampir: “Mehinbonu jiyanini Xusravga berishga rozi bo’ldi. Shirin buni eshitib, o’zini o’ldirdi. «Farhod! Farhod! deb jon berdi», — degan yolg’on xabarni yetkazadi. Bu xabar Farhodning bag’ri go’yo o’tkir pichoq urdi. Fig’on tortib yiqildi. Shundan keyin Farhod umri tugab borayotganini bilib, yurtini, ota-onasi-yu yaqinlarini yod etdi:

Navoiy oshiq yigit holatini mubolag’ali yo’sinda tasvirlar ekan, ularning birortasi ham o’quvchiga sun’iy bo’lib ko’rinmaydi:

Birovkim aks ko’rgach hushi ketsa,

O’zin ko’rgach netong, jon tarkin etsa

tasvirida qizning ko’zgudagi siymosini ko’rib hushidan ayrilgan Farhodning Shirinni o’ngida uchratgandagi holati juda real va asosli yo’sinda ko’rsatilgan. Dostondagi:

Aningdek chekti ohi otasholud,

Ki, oyni abr aro yoshurdi ul dud

shaklidagi mubolag’ali tasvirda ham qahramon ruhiyatining mislsiz tug’yoni tasviri chizilgan badiiy manzaraning quyuqligini deyarli sezdirmaydi.

Xusrav bilan Farhodning mashhur tortishuvi aks etgan lavhalarda har ikki qahramonga xos sifatlar yaqqol ko’rinadi. Garchi, asarda Xusrav alohida tavsif qilinmagan bo’lsa-da, uning bergan savollari shaxsiyatiga xos belgilarni juda yorqin ko’rsata olgan. Asarda Farhod tabiatiga xos kamtarlik va bunga shohning munosabati:

Adab birla hayo rasmin qilib fosh,

Burun indurdi majlis ahlig’a bosh.

Chu da’b yo’q edi so’rmay demak so’z,

Og’iz so’zdin tikib, tikti quyi ko’z.

Shukuhidin yetib Xusravg’a tag’yir,

Qilib ishqi o’ti ko’nglig’a ta’sir.

tarzida tasvirlanadi. Yigitning zolim shoh bilan qilgan so’roq-javobi har ikki qahramon mohiyatini aks ettirish va Navoiyning badiiy hamda ma’naviy niyatini ifodalashi jihatidan beqiyosdir. Bu munozarani tushunishda jo’nlikdan, uni qarashlar kurashi debgina talqin etishdan saqlanish kerak. Bahslashayotgan shaxslarga xos sifatlar ularning tilida qanday namoyon bo’layotganini ilg’ab olish muhim ahamiyat kasb etadi. Shoir Farhod shaxsiga xos jihatlarga alohida e’tibor qilar ekan, Xusrav tabiatiga xos maxsus sifatlarni ham nazardan qochirmaydi. Dostonda Farhod bilan Xusravning mashhur bahsi uning shoh ruhiy holati, kayfiyatining mevasi sifatida keladi:

Unutti aylamakni qatli bedod(Qatli bedod— surishtirmay qatl etish, so’rovsiz o’ldirish),

Anga boqib takallum(Takallum — so’zlash) qildi bunyod.

Dedi: qaydinsen, ey majnuni gumrah?

Dedi: majnun vatandin qayda ogah.