9-Маъруза: Tuganakmevali ekinlarning ahamiyati

Kasallik va zararkunandalari. Kartoshka kasallik va zararku­nan­dalar natijasida yalpi hosilni 30-35% kamaytiradi, bu dunyo bo‘yicha 100 mln tonnadan ko‘proq.
Kartoshka fitoftoroz, haqiqiy qo‘tir, fuzarioz, so‘lish, makrospo­rioz, xalqali chirish, qorason, rizaktonioz bilan kasallanishi mumkin. Almashib ekish, kasalliklarga chidamli navlarni tanlash, tuganaklarni saralash, kasallangan o‘simliklarni yulib daladan chiqarib tashlash, o‘stirish texnologiyasiga rioya qilish kasalliklarning oldini oladi, ka­maytiradi. Urug‘larni bardos suyuqligi, sineb, fundazol, vitavaks sus­penziyasi yoki eritmalari bilan ishlash kasalliklar oldini oladi. O‘suv davrida, g‘unchalash fazasining oxirida kuprazon 80% (2,4 kg/ga), kaptan 50% (3 kg/ga), 1% bardos suyuqligi (6 kg/ga), ditan M-45,80% (1,2-1,6 kg/ga) 300 l suvga aralashtirilib yer usti purkagichlari yorda­mida qo‘llaniladi.
Zararkunandalardan poya nematodasi, ildiz nematodasi, bu­zoqboshlar, kuzgi tunlam, bitlar, sikado, o‘rgamchakkana, kolorado qo‘ng‘izi, kartosh­kaga zarar yetkazadi. Ularga qarshi agrotexnik va kimyo­viy usullarda qarshi kurashiladi.
Hosilni yig‘ishtirish. Kartoshka hosilini yig‘ishtirib olish uchun turli elevator tipdagi ikki qatorli kartoshka kovlovchi mashinalar (KTN-1A, KTN-2, KTN-2A va h.k.) qo‘llaniladi. Kovlash oldi kartoshkaning sarg‘aygan palagi traktorga tirkab ishlatiladigan pichan o‘rish mashinalari (KIR-1.5A) yordamida yig‘ishtirib olinadi. Kovlab olingan kartoshka hosili maxsus omborlarda yoki o‘ralarda saqlanadi.
Kechki kartoshka yetishtirish texnologiyasi. Kechki kartoshka O’zbekistonda kuzgi boshoqli don ekinlari, oraliq ekinlar, ertagi sab­za­votlardan bo’shagan maydonlarga ekiladi. Yerni haydash oldidan sug’oriladi, tuproqda namlik yetarli bo’lganda sug’orilmasdan 25-27 sm chuqurlikda haydaladi. Ekishga tayyorlashda yer chizellanadi, boronala­nadi. Yerni haydash oldidan 20-40 t/ga yarim chirigan go’ng, 140-160 kg fos­for, 60-80 kg/ga kaliy solinadi. Fosforli o’g’it sifatida ammofos, gra­nulalangan superfosfat, kaliyli o’g’itdan kaliy tuzi solinadi.
Yozda ekish uchun o’rta va o’rta kech pishar navlar Kardinal, Diamant, Pikasso, Dezire 1-20 iyunda, tez pi­shar va o’rtapishar navlar Sante, Marafona, Es­kord, Kosmos, Kondor, Impala navlari 15 iyundan 5 iyulgacha ekilishi tavsiya etiladi.