8-мавзу. Мантиқий тўҒри фикрлаш ва ҳУҚУҚий асослашнинг юрист фаолиятидаги роли

Обломурадова Х.Н.
Умумтаълим фанлар ва маданият
кафедраси доценти в.б., PhD



8-МАВЗУ.
МАНТИҚИЙ ТЎҒРИ ФИКРЛАШ ВА ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАШНИНГ ЮРИСТ ФАОЛИЯТИДАГИ РОЛИ

Мавзунинг асосий масалалари

1. Мантиқий фикрлашнинг омиллари, талаб ва мезонлари.

2. Мантиқий фикрлашни ривожлантириш усуллари.
3. Юрист фаолиятида мантиқий фикрлашнинг роли.
4. Фикрни мантиқий ифода этиш усуллари ва талаблари.
5. Юридик фаолиятда дедуктив, индуктив ва аналогия бўйича хулоса чиқаришнинг аҳамияти.
6. Юридик аргументация. Юридик асослашнинг юрист фаолиятидаги роли.


МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИНГ ОМИЛЛАРИ, ТАЛАБ ВА МЕЗОНЛАРИ

Глобаллашув ва ахборотлар кўлами ниҳоятда кенгайиб бораётган ҳозирги даврда ахборот босимининг кучлилиги ҳар биримиздан мазкур ахборотлардан ҳимояланишни, уларни тўғридан-тўғри қабул қилмасдан, танқидий ва креатив ёндашув асосида кўриб чиқишни, мантиқий фикрлаш орқали муҳим ва фойдали бўлган маълумотларни ажратиб олишни талаб этади. Бу эса мантиқий фикрлаш жараёнида кечади.

Мантиқ – нафақат фикрлаш қобилияти, балки изчил ва тўғри мулоҳаза юритиш ҳамдир. Яъни инсонларнинг кундалик фаолиятида, муносабатларида тартибли, аниқ, асосли яъни мантиқий ўйлай олиши тушунилади. Инсон тафаккури мантиқ қонунларидан қатъий назар ўзи мантиқий қонунларга бўйсунган равишда мавжуд бўлади. Кўпчилик имло қоидаларини билмаган ҳолда тўғри гапирганлари каби мантиқ қонунларини билмай ҳам тўғри фикрлайдилар. Лекин бундан мантиқнинг амалий аҳамияти йўқ деган хулоса келиб чиқмайди. Бу каби қараш тарафдорлари Гегелнинг “Ҳар ким физиология қонунларини билмай ҳам овқатни тўғри ҳазм қилганидек, мантиқ қонунларини билмай тўғри фикрлашлари мумкин¹лиги тўғрисидаги фикрини келтиришади.
Фикрлаш – шахс билиш фаолияти жараёни бўлиб, воқеликни бевосита ва умумлашган ҳолда акс эттириш билан характерланади. Фикрлаш фанлараро тадқиқотларни, комплекс фанларни ўзида мужассамлаштиради. Фикрлаш инсонга ҳақиқат ҳодисалари ўртасидаги алоқаларни топиш имконини беради, лекин аниқланган боғлиқлик ҳақиқатан вазиятнинг тўлиқ ҳолатини акс эттириши учун у объектив, тўғри ёки бошқача айтганда, мантиққа таянган, мантиқ қонунларига мос бўлиши керак.