8-мавзу. Мантиқий тўҒри фикрлаш ва ҳУҚУҚий асослашнинг юрист фаолиятидаги роли

Аналогияга асосланган усул. Бу усул орқали торроқ билимлардан нисбатан торроқ билимлар келтириб чиқарилади. Мазкур усул ёрдамида икки предметнинг кандайдир бир хусусияти ўхшаса, бошқа хусусиятлари ҳам ўхшашлиги ҳақида хулоса чиқарилади. Чиқарилган хулосанинг тўғри ёки нотўғрилигини билиш амалиётда текшириб ва синаб кўриш билан исботланади.
Ҳуқуқшуносликда бирор бир вазият, ҳаракат қонунда бевосита кўрсатилмаган тақдирда шунга ўхшаш ҳодисани кўзда тутадиган ҳуқуқий нормани мазкур ҳаракатга татбиқ этишда аналогик усулдан фойдаланилади. Ҳуқуқнинг айрим тармоқларида жумладан, фуқаролик ҳуқуқида бирор даъво тўғридан-тўғри кўрсатилмаган бўлса, суд шунга ўхшаш мносабатларни кўзда тутадиган бошқа қонунни қўллайди.
Юридик аргументация қоидалари:
Аниқлик. Муҳокама мавзуси ёки тезис қисқа ва аниқ ифодаланган бўлиши керак. Баҳс юритишда мантиқ қонунларига амал қилиш, ўзининг ва мухолифининг фикрларидан хулоса чиқара олиш, мантиқий зиддиятларни аниқлаш ва бартараф этиш, асослар тўғри бўлса, исботлашнинг ҳам тўғрилигини эътироф этиш. Энг муҳими, тезис учун келтирилаётган асослар аниқ ва етарли бўлиши шарт. Шу билан бирга, бир баҳс доирасида баҳслашиш усулларини аралаштириб юбормаслик.
Изчиллик. Мунозара иштирокчиси ўз фикрлари ўртасидаги зиддиятларга йўл қўймаслиги керак. Бошқача айтганда, мантиқнинг асосий позицияси – изчиллик талабига риоя қилиниши шарт. Бир позиция доирасида мазмунан ҳар хил ва бир-бирига мос келмайдиган икки хил ҳукмнинг юзага келишига йўл қўйилмайди. Лекин бу баҳс иштирокчилари томонидан билдирилган фикрлар бир-бирига мос бўлиши керак дегани эмас.
Муҳокама мавзусининг ўзгармаслиги. Якуний қоидага кўра, асослар муҳокама мавзуси ёки тезисга мос бўлиши шарт. Акс ҳолда муҳокама турли мавзулар атрофида қурилади. Муҳокама мавзуси эса лозим деб белгиланмайди.


Зарурий адабиётлар:

Aldisert R.J. (2001). Logic for Lawyers. A Guide to Clear Legal Thinking. 3rd edition. National Institute for Trial Advocacy, USA. 84-104 p.

Ломиворотов М.М. Логика для юристов. Учебное пособие в схемах и упражнениях. – Волгоград.: ВолгГТУ, 2006. 11-24 с.
Юлдашева М.М., Шерқузиева Н.У. О правилах правильного мышления в мыслительных законах. Учёный XXI века, международный журнал. №4-2(29), 2017. 15-17 с.

1^ Энциклопедия философских наук. Т1. – М., 1975. – С. 110.