7-mavzu. Axloqiy qadriyatlar (Etika) Reja

Axloq – barcha odamlar uchun birdek taalluqli hisoblangan, ijtimoiy talablar 
hamda ehtiyojlarning munosabatlar shaklidagi ko`rinishidan iborat bo`lgan, 
insonga berilgan ixtiyor erkinligining xatti-harakatlar jarayonida ichki iroda 
kuchi tomonidan oqilona cheklanishini taqozo etuvchi ma`naviy hodisa
2
. 
Axloq jamiyatda turli funksiyalarni bajaradi, ular orasida quyidagilar eng muhimi 
hisoblanadi. 
-
kishilar orasidagi turli munosabatlarni muvofiqlashtirish; 
-
kishilar faoliyatining insonparvar qadriyatlari va mo`ljallarini belgilab berish; 
-
shaxsni ijtimoiylashtirish. 
Ushbu vazifalarni bajarar ekan, axloq zaruriylk, aqlga muvofiqlik va 
umuminsoniylik namunalarini namoyish etadi. 
Bugungi kunda axloqshunoslik falsafiy fan sifatida uch yo`nalishda ish olib boradi, 
ya`ni u axloqni: 
1) bayon qiladi; 2) tushuntiradi; 3) o`rgatadi.
Shunga ko`ra, u 
tajribaviy-bayoniy, falsafiy-nazariy va mezoniy-me`yoriy tabiatga ega. 
Axloqshunoslikning hozirgi kunda umumjahon global muammolarini hal qilishdek 
muhim vazifasi ham borki bu muammolardan biri 
“etosfera” 
– axloqiy muhit 
davrini yaratish bilan bog`liq. Inson o`zini va o`z sayyorasini muqarrar halokatdan 
qutqaraman desa etosfera davriga o`tishi kerak. 
Axloqshunoslik boshqa ijtimoiy-falsafiy fanlar bilan o’zaro aloqadorlikda 
rivojlanib kelmoqda. Ayniqsa, uning 
nafosatshunoslik (estetika) 
bilan aloqasi 
qadimiy va o’ziga xos. Avvalo, insonning har bir hatti-harakati va niyati ham 
axloqiylikka, ham nafosatga tegishli bo’ladi, ya’ni muayyan ijobiy faoliyat ham 
ezgulik (ichki go’zallik), ham nafosat (tashqi go’zallik) xususiyatlarini mujassam 
qiladi. Shu bois Suqrot, Aflotun, Forobiy singari qadimgi faylasuflar ko’p hollarda 
axloqiylikni ichki go’zallik, nafosatni tashqi go’zallik tarzida talqin etganlar. 
Bundan tashqari, ma’lumki, s
an’at
nafosatshunoslikning asosiy tadqiqot ob’ekti 
hisoblanadi. Har bir san’at asarida esa axloqning dolzarb muammolari ko’tariladi 
2
Abdulla Sher “Axloqshunoslik” T.: “O`zbekiston faylasuflari milliy jamiyati” 2010. 10-bet. 

---

va san’atkor doimo o’zi yashayotgan zamonda erishilgan eng yuksak axloqiy 
darajani badiiy qiyofalar orqali bevosita yoxud bilvosita aks ettiradi. Demak, 
nafosatshunoslik axloqshunoslik nuqtai nazaridan ham tadqiq etilayotgan bo’ladi. 
Axloqshunoslikning