62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

EKOLOJİ
Toprak Yapı Üretimi Adımlarının Oluşturulması
Bu çalışma kapsamında Türkiye’de farklı toprak 
yapım sistemlerine uygun güncel standartların 
ve yönetmeliklerin geliştirilebilmesi için toprak 
yapı üretiminde uygulanması gereken adımlar 
belirlenmeye çalışılmıştır (
Şekil 13
).
Toprak yapı üretiminde toprağın yapısı, uygu-
lanacak toprak yapı üretim tekniğinin belirlenmesi 
açısından önemlidir. Üretimde kullanılacak topra-
ğın belirli oranlarda kil içermesi aranan özellikler 
arasındadır. İnşaat alanının yapım faaliyetlerine 
hazırlanması sırasında kazı işleri sonucu çıkan top-
rak olarak nitelendirilen hafriyat toprağı (Ustaoğ-
lu, 2014) toprak yapısının uygun olması duru-
munda yapı üretiminde kullanılabilmektedir.
Bu kapsamda, alan kazıları sırasında bitkisel top-
rak tabakasının ayrılması ve ayrı toplanması gerek-
mektedir. Toprak malzeme ile yapı üretiminde bit-
kisel toprak kullanılmamalıdır. Yapı üretiminde kul-
lanılacak kısım, organik madde (bitki vb) içerme-
yen, toprağın alt katmanlarıdır. Bu kapsamda inşaat 
alanında yapılacak sondaj çalışmaları ile alınacak 
numunelerden uygun nitelikteki toprağın hangi 
katmanda olduğunun belirlenmesi gerekmektedir.
Kazı işleri ile çıkan toprağının yapı üretimine 
uygunluğunu belirlemek için analiz ve laboratu-
var testlerinin yapılması gerekmektedir. Bu aşa-
mada, yapı üretimine uygun olmayan toprak, 
depolama sahalarına gönderilerek depolanır ve 
farklı amaçlar için kullanılabilir. Analiz ve labora-
tuvar testlerinden geçmiş ve gerekli dayanımı 
gösteren toprak malzeme ile yapı üretimine geç-
meden önce toprak yapısına uygun yapım siste-
minin belirlenmesi gerekmektedir.
Bir sonraki aşamada, uygulanacak yapım tek-
niğine göre tasarım kriterleri, performans kriter-
leri, çatı ve temellere ait kriterler belirlenir ve 
uygulanacak yapım sistemine ait malzeme ve işçi-
lik kriterlerine göre üretim yapılır. Son aşamada, 
üretilen numuneler üzerinde yapılan kalite kont-
rol testlerinde malzemenin yeterli dayanıma 
sahip olduğu görülürse yapı üretimine geçilir.
Yeterli dayanımı gösteremeyen malzemelerin 
ise toprak yapısına uygun çeşitli katkı maddeleri ile 
iyileştirilmesi ve uygunluğunun belirlenmesi için 
tekrar laboratuvar testlerinin yapılması gerekmek-
tedir. İyileştirilen ve yapı üretimi için yeterli daya-
nımı gösteren malzemeler yapı üretiminde kulla-
nılır. Toprak yapı üretim adımlarının (
Şekil 13
) 
hazırlanmasında farklı uzmanlık alanlarının ortak 
çalışması ile deney ve analizler yapılarak, çevresel 
verilere uygun yapı üretimi yapılmalıdır.
Ömrünü tamamlamış toprak yapıların geri 
dönüşümünde ise toprak yapının yıkılması, top-
rak malzemenin ayrılması ve yeniden üretime 
uygun hale getirilmesi, toprak malzeme içinde 
katkı malzemesi olup olmadığının belirlenmesi 
için çeşitli testlerin (laboratuvar testleri) yapıl-
ması gerekmektedir.
Toprak dayanımını artırmak için katkı mad-
desi kullanılmış ise bu tür topraklar ayrılır ve 
uygun olmaları durumunda çimento üretimin-
de ya da dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. 
Üretim aşamasında toprak gereç içine katkı 
maddesi katılmadan üretim yapılmış ise, bu tür 
topraklar uygun olmaları durumunda cam, sera-
mik, kiremit ve tuğla üretiminde ya da yeni top-
rak yapıların üretiminde kullanılabilir.