62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Toprak Yapı Üretim Teknikleri
Toprak gereç, çimentonun keşfi ve ilk betonarme 
yapıların yapılmasından çok önce farklı medeni-
yetler tarafından yapı malzemesi olarak tercih edil-
miş ve kullanılmıştır. Dolayısıyla çok eski çağlar-
dan günümüze kadar gelebilmiş toprak yapılar 
mevcuttur. Torgal ve Jalali, toprağın yapı malze-
mesi olarak kullanımının Mezopotamya’da MÖ 
5000-4000 yıllarına uzandığını ve en eski kerpiç 
tuğlanın MÖ 7500 yıllarına ait olup Dicle Nehri 
havzasında bulunduğunu belirtmektedir. Bu 
nedenle toprak yapıların yaklaşık 10.000 yıldan 
fazla bir zamandır kullanıldığı sanılmaktadır (Tor-
gal vd, 2011: 512-519). Dünya coğrafyasını ince-
lediğimizde, günümüzde toprak yapıların bulun-
duğu bölgelerde yaşayan insanların genellikle 
düşük gelir seviyesine sahip oldukları gözlenmek-
tedir (
Şekil 1
).
Genel olarak toprak yapıların az gelire sahip 
insanlarca tercih edilen, çevre koşullarına karşı 
direnç gösteremeyen ve aslında inşaat malzemesi 
olmak için yetersiz, bir o kadar da sağlıksız bir mal-
zeme olduğu kanısı vardır. Bu nedenle insanların 
büyük çoğunluğu, buna toprak yapılarda yaşayanlar 
da dahil, daha modern ve dayanıklı gördükleri 
betonarme binalarda yaşamak istemektedirler. 
Ancak toprak malzeme kullanılarak farklı teknikler-
le istenilen her tür yapıyı sağlam bir şekilde üretmek 
mümkündür. Burada önemli olan yapılacak projeye 
ve toprak analizlerine göre en uygun ve enerji 
verimliliği en yüksek olan tekniği seçmektir.
Toprak yapılar günümüzde de insanlar tarafın-
dan tercih edilmekte, üretilmekte ve farklı amaçlar 
için kullanılmaktadır. Bu kapsamda, eski çağlardan 
beri kullanılan ve günümüz ihtiyaçlarına göre 
modernize edilen toprak yapı üretim teknikleri ile 
güncel teknikler (alker, PISE) ve bu tekniklerle 
üretilmiş modern toprak yapılara ait örnekler ince-
lenmiştir. Toprak yapı üretim teknikleri incelendi-