62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Toprak Yapı Üretiminin Yönetmelikler 
Kapsamında İrdelenmesi
Dilek Ekşi Akbulut - Z. Gülşah Koç
D
D

---

mimar•ist 2018/2
35
Tablo 1. Toprak Yapım 
Sistemleri.
Şekil 2. Kerpiç yapım 
tekniğinde Marmaris 
Turunç Saadet Zeki Ünsal 
İlköğretim Okulu 
Yemekhanesi 
(Fotoğraf: Z. G. Koç, 2018).
EKOLOJİ
ğinde,
 
kerpiç tekniği, alker tekniği, dökme toprak 
tekniği, omurgalı kerpiç tekniği, yerinde dökme 
toprak tekniği, hafif toprak tekniği, sıkıştırılmış 
toprak tuğla tekniği, sıkıştırılmış toprak tekniği ve 
PISE tekniği olmak üzere farklı yapım sistemleri-
nin olduğu görülmektedir (
Tablo 1
).
• Kerpiç Tekniği 
Türkiye’de kerpiç yapılara verilebilecek en 
önemli örneklerden biri Çatalhöyük’tür. Gün-
cel uygulama örnekleri açısından ise, 2012 yılın-
da Marmaris Turunç’ta yapılan anaokulu ve 
yemekhane binası gösterilebilir. Projeyi, İzmir 
Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Marmaris İlçe Milli 
Eğitim Müdürlüğü ve Turunç Belediyesi des-
teklemiştir (
Şekil 2
) (Topaloğlu, 2014).
Modern kerpiç yapılara diğer bir örnek, 
Mimar Nicolas Coeckelberghs ve Dorian Vau-
zelle Mamoth’un yöresel işgücüyle ve teknikle 
birlikte Fas’ın Aknaibich kasabasında inşa ettik-
leri okul projesidir. Projede, bölgede bulunan 
taş malzemeden temeller, duvarlarda ise kerpiç 
tuğlalar kullanılmıştır. Duvarlar toprak, saman 
ve kumdan oluşan bir karışım ile sıvanmıştır 
(
Şekil 3
) (Griffiths, 2014).
• Alçı Katkılı Kerpiç Tekniği (Alker)
Alçı katkılı kerpiç tekniği (alker) ile üretilmiş 
modern yapılara örnek olarak İstanbul Teknik 
Üniversitesi, Ayazağa Yerleşkesi’nde bulunan 
Deneme Evi gösterilebilir (
Şekil 4
).
• Dökme Toprak Tekniği 
Dökme toprak tekniği ile inşa edilen güncel 
uygulamalara örnek olarak Mimar Peter Vets-
ch’in İsviçre Flurlingen’de yaptığı yapı gösteri-
lebilir (
Şekil 5
)
 
(Erdhaus).
• Omurgalı Kerpiç Tekniği
Omurgalı kerpiç tekniği ile inşa edilen (
Şekil 6
) 
güncel uygulamalara örnek olarak Tayland’daki 
Panyaprateep Okulu
 
gösterilebilir. Şekil 7’de 
YAPIM 
SİSTEMİ
AÇIKLAMA
Kerpiç
Balçıktan yapılan ve kalıplanarak güneşte kurutulan çiğ tuğladır. Killi toprağa saman sapları vb malzemeler eklenerek suyla karılması sonucu 
oluşan karışım kalıplara doldurulur ve önce gölgede sonrada güneşte kurumaya bırakılarak üretim yapılır (Hasol, 2005).
Kerpiç-Alker 
Tekniği
Killi topraklara kullanılacağı yere ve amaca göre belirli oranlarda kireç, alçı ve suyun katılmasıdır. Bu teknikle, hazırlanan karışımın pişirilmeye 
gerek kalmadan fiziksel ve mekanik özellikleri geliştirilmektedir. Tekniğin en önemli özelliği karışıma alçının katılmasıdır. Alçı su ile birleştiğinde 
yaklaşık 10 dakikada sertleşebilmektedir. Karışıma toprak katıldığında ise bu süre 20 dakikaya kadar çıkabilmektedir. Bu nedenle üretimi hızlı ve 
dayanıklıdır (Türküresin, 2017).
Dökme 
oprak Tekniği
Kalıp kullanılmadan üretim yapılan bir tekniktir. Nemli ve killi toprak içine saman katılarak hazırlanan karışım sıkıştırılarak belli bir form 
oluşturulur. Bu tarz yapılarda kalıp kullanılmadığından daha heykelimsi formlar ortaya çıkabilmektedir (Hall vd, 2012).
Omurgalı 
Kerpiç Tekniği
Taşıyıcı sistemi ahşap olan omurgalı kerpiç tekniği ile üretilmiş bu yapılar, dikmeler ve destekler arasında kalan panellerin taşıyıcı özelliği 
olmayan toprak malzeme ile doldurulmasıyla inşa edilmektedir. Üretimi kolay olan bir tekniktir. İnce ahşap şeritler örülerek üzeri toprak, kil ve 
saman karışımı bir malzeme ile sıvanır (Hall vd, 2012).
Yerinde Dökme 
Toprak Tekniği
Bağlayıcı olarak genellikle çimentonun kullanıldığı bulamaç halindeki toprağın yerinde dökme beton gibi kalıplara püskürtülerek veya 
doldurularak bir form oluşturulması sistemine dayanmaktadır. Betondan en büyük farkı ise agrega yerine normal toprağın kullanılmasıdır. Bu 
teknikle inşa edilmiş yapılar 800-1200 psi basınç dayanımına sahip olmalıdır (URL 4).
Hafif 
Toprak Tekniği
Öncelikle killi toprak tabakası su ile karıştırılarak kremsi bir bulamaç oluşturulmakta (