6-Tema: Uglevodlar hám olardıń tіrі organizmlerdegі áhmiyeti Reje

Kraxmal.
Kraxmal o`simliklerde en` ko`p toplanatug`ın ha`m en` a`hmiyetli 
polisaxaridlerden esaplanadı. Salı ha`m ju`weride 80%, biydayda 60-70%, kartoshkada 20% 
kraxmal boladı. Kraxmal fotosintez protsessinde payda boladı. kraxmal eki qıylı birikpeden, 
yag`nıy amiloza ha`m amilopektinnen du`zilgen. Olar fizik-ximiyalıq qa`siyetleri menen 
ajıraladı. Amiloza ıssı suwda jaqsı eriydi. Ol 60-300 glyukoza qaldıg`ınan quralıp onın` 
molekulyar massası 10000nan 500000 deyin jetedi, quramın 0,03% fosfor boladı. onın` 
molekulası glyukopiranoza qaldıqlarınan quralg`an bolıp, tarmaqlanbag`an jip ta`rizli shınjır 
payda etip, 1,4 baylanıs arqalı baylang`an 
Amilopektin. Onın` molekulyar massası 50 mın`nan 1 milliong`a shekem jetedi. Ol 
glyukopironozalardın` tarqoq shınjırlarınan quralg`an. Amilopektin molekulasında glyukoza 
qaldıqları 1 ha`m 4 uglerod atomları arqalı birikken boladı. sonın` menen bir qatarda 1 ha`m 6 
uglerod atomları arqalı baylanısta bolıp, tarmaqlang`an bo`limde boladı. 
Kartofeldi qaynatqanda amiloza ıssı suwg`a shıg`ıp ekstraktsiyalanadı ha`m onın` ren`i 
su`ttin` ren`ine uqsaydı. Qaynatılg`an kartofeldin` tiykarg`ı bo`legin amilopektin quraydı.
Kraxmal o`simliklerdin` rezervtegi polisaxaridi esaplanadı. Ol o`simliklerde qatlam bolıp 
jaylasqan da`nesheler tu`rinde boladı. ol suwıq suwda erimeydi. Issı suwda kolloid eritpe payda 
etedi. Kraxmal 10-20% amilozadan, 80-90% amilopektinnen turadı. Kraxmaldın` strukturası 1-4 
uglerod penen baylanısqan D-glyukoza qaldıqlarınan quralg`an. Glyukoza qaldıg`ı bir neshe 
mın`nan ibarat bolıp empirik formulası (C
6
H
10
O
5
).x tu`rinde boladı. Kraxmal qısman 
gidrolizlengende kishi molekulalı dekstrinler payda etedi. İri molekulalı dekstrinler yod 
qatnasıwında qızg`ısh ren`ge kiredi. Kishi molekulalı dekstrinler ren` bermeydi. 
Tsellyuloza.
Tsellyuloza o`simlikler quramında ko`p bolıp, olar kletka diywalının` 
tiykarın quraydı. tsellyuloza du`zilisine qaray amilozag`a uqsag`an, lekin molekulası 
quramındag`ı 1,4 baylanıs β – formada. Onın` molekulyar massası 300000 nan 1 000000 boladı. 
Tsellyuloza
 

---

Tsellyuloza suwda erimeydi. Ayrım kislotalar ta`sirinen qısman gidrolizlenedi.