|
Huqıqıy mámlekettiń quralı da qorǵanıwı da, kózi de, sózi de nızam esaplanadı. Nızamdı buzıwǵa hesh kimniń haqqısı joq.
A. Karimov.Ózbekistan Respublikasi Oîiy Kengashi sessiyasida 1992-yil 4-yanvaida sózlagan nutqidân.
Mine sonday siyasiy, mámleket hám konstituciyalıq dúzimge erisiwdiń jolı puqaralardıń tınıshlıǵı hám milletler aralıq tatıwlıqtı támiyinlew, nızamshılıq hám huqıq-erkinligin qarar taptırıw.
Ózbekstannıń ózine tán rawajlanıw jolı Islam Karimovtıń keyingi shıǵarmaları, shıǵıp sóylewinde jańa máni, mazmun menen toltırılıp, anıqlastırılıp barıldı.
1993-jılda baspadan shıqqan «Ózbekstan — bazar múnásibetlerine ótiwdiń ózine tán jolı» atlı shıǵarmasında Islam Karimov jańa jámiyet qurıwdıń bes principin dálillep berdi.
1. Ekonomikanı ideologiyadàn ajıratıw, ekonomikanıń siyasattan ústenligi, ózine tán ishki nızamlarǵa muwapıq rawajlanıwı.
2. Mámleket bas reformator, ekonomikalıq ózgerislerdiń jetekshisi.
3. Nızam ústemligi, nızam aldında hámmeniń teńligi hám hámmeniń nızamǵa boysınıwı.
4. Bazar ekonomikasına ótiwdiń barlıq basqıshlarında kúshli sociallıq siyasat júrgiziw, xalıqtıń mútáj bólegin sociallıq qorǵaw ústemligi.
5. Bazar ekonomikasına basqıshpa-basqısh hám tez rawajlanıw jolına ótiw, reformalardı revolyuciyalıq basqıshlarsız ámelge asırıw.
Sonday etip, Ózbekstannıń ózine tán rawajlanıw jolı teoriyalıq hám ámeliy tárepten puqta belgilep alındı. Rawajlanıwdıń «ózbek modeli» bunnan aldın jaratılǵan hám bar bolǵan modellerdiń hesh birin tákirarlamaǵan halda óz mánisi hám mazmunı tárepinen pútkilley jańa rawajlanıw modeli bolıp tabıladı. Bul jol xalqımız tárepinen de, xalıq aralıq maydanda da rawajlanıwdıń «Ózbek modeli» dep qabıl etildi.
Tańlanǵan jol jeńil-jelpi jumıs emes edi, ol xalqımızdan shıdamlılıqtı qıyınshılıqlı hám úiken qurılıs islerin ámelge asırıwdı talap qıldı. Jańa jámiyet qurıw islerin birden, siltew jolı menen orınlap bolmaytuǵınlıgın mámleket basshısınan baslap ápiwayı puqaralarǵa shekem hámmege túsinikli edi. Asıǵıslıqqa jol qoymastan, evolyuciyalıq jol menen keń kólemli siyasiy, ekonomikalıq hám ruwxıy-aǵartıwshılıq reformalar ótkeriw kerek edi. Ózbekstanǵa tán rawajlanıw jolınıń teoriyalıq, ilimiy, ámeliy tárepten puqta islep shıǵılıwı biziń eń úlken jetis- kenligimiz esaplanadı. Tańlanǵan joldıń tuwrılıǵın xalqımız, dúnyadaǵı abıroylı mámleket ǵayratkerleri, siyasatshıları ekonomikalıq alımlar atap ótti.
Jurtbasshımız I.A.Karimov áne usınday keń kólemli reformalardıń dóretiwshisi boldı, olardı turmısqa engiziwge basshılıq etti. Ǵárezsizlik nurına tolǵan Ózbekstannıń ótken 19 jıllıq dawamında siyasiy, ekonomika hám ruwxıy-aǵartıwshılıq reformalar, jańalanıwlar jolınan barıp, ozimiz kóz aldımızǵa keltiriw qıyın bolǵan jetiskenliklerge eristi.
3. Mámleketimizde milliy huqıqıy mámleket qurıw, demokratilalıq jámiyet payda etiw, bazar qatnasıqların qáliplestiriw sıyaqlı juwapkerli wazıypalar ǵárezsiz Ózbekstan Konstituciyasın islep shıǵıwdı ámelge asıradı. Payda bolǵan jańa siyasiy partiyalar, jámáát háreketleri, jámáát shólkemleriniń yuridik mápleri, jámiyetimizde jámiyetlik siyasiy turaqlılıqtı, milliy tatıwlıqtı támiyinlew máseleleri jańa Konstituciya qabıl etiwge zárúrlik tuwdırdı. Sonday-aq, Ózbekstan Respublikasınıń xalıq aralıq huqıq subektine aylanıwı, ǵárezsiz mámleket sıpatında dúnyaǵa tanılıwı da Konstituciya qabıl qılı́nıwın talap eter etedi.
«Ǵárezsizlik deklaraciyası» qabıl etilgen Ózbekstan Joqarǵı Keńesiniń 1990-jıl 20-iyunda bolǵan ekinshi sessiyasında jańa Konstituciya islep shıǵıw zárúr, degen sheshimge kelgen edi. Sessiya Ózbekstan Prezidenti I. A Karimov basshılıǵında 64 adamnan ibarat Konstituciya joybarın tayarlaw boyınsha komissiya dúziw haqqında qarar qabıl etti. Komissiya quramına Joqarǵı Keńes députatı Qaqalpaqstan Respublikası hám wálayatlar wákilleri, mámleket, jámáát shólkemleri hám xojalıqlarınıń basshıları, alımlar, qánigeler kiritildi.
Konstituciyalıq komissiya Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyasın islep shıǵıw ústinde 2,5 jıl isledi. Konstituciya komissiyasınıń 1991-jıl 12-aprelde bolǵan jıynalısında komissiya aǵzaları hámde jetekshi qánigeler hám alımlardan ibarat 32 adamlıq isshi topar dúzildi. Konstituciya bólimlerin tayarlaw boyınsha 50 adamnan ibarat 6 kishi toparlar dúzildi. 1991-jıl 31-avgustta Ózbekstan mámleket ǵárezsizliginiń járiya etiliwi hám «Ózbekstan Respublikasınıń Mámleket ǵáresizligi tiykarları haqqında»ǵı Nızamınıń qabıl etiliwi, bul nızamda Konstituciyalıq dáreje beriliwi Konstituciya komissiya juwapkershiligin jánede kúsheytirdi.
Konstituciya joybarın islep shıǵıwda konstituciyalıq rawajlanıwdıń dúnya tájriybesi úyrenildi, insan huqıqları, demokratiya hám nızamshılıq tarawında dúnyada qolǵa kiritilgen jetiskenlikler esapqa alındı. Milliy mámleketshiligimizdiń tájiriybesi, Amir Temur hám basqa ǵayratkerlerimizdiń mámleketti basqarıw tarawındaǵı ideyaları jańa Konstituciyaǵa tiykar etip alındı.
1992-jıl 26-sentyabrde Ózbekstan Respublikası Konstituciyası joybarı ulıwma xalıqlıq dodalaw ushın baspa sózge berildi. Dodalaw 2 ay dawam etti. Dodalaw barısında bildirilgen usınıslar tiykarında dúzetiwler kirgizilgen joybar 1992-jıl 26-noyabrde baspa sózde ekinshi márte járiya qılındı. Ulıwma xalıqlıq dodalaw waqtında 6 mıńnan artıq pikir hám usınıslar bildirildi, olar esapqa alındı. Konstituciyamız xalqımızdıń siyasiy bilimi hám oy-pikiriniń ónimi boldı. Prezident I. A. Karimov Ózbekstan Konstituciyasın islep shıǵıwǵa basshılıq etti hám óziniń úlken úlesin qostı.
Joqarǵı Keńestiń 1992-jıl dekabrde bolǵan XI sessiyası Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyasın qabıl qılıw máselesin dodaladı. «Sonı ayrıqsha atap ótiwimiz kerek,— degen edi Prezident 1.Karimov sessiyada sóylegen sózinde, — jańa konstituciya joybarın dúziwde Birlesken Milletler Shólkemi hújjetlerine, Insan huqıqları ulıwma jáhán Dekloraciyasına, xalıq aralıq huqıqtıń barlıq qaǵıydalarına ámel qılındı. Sonday-aq, rawajlanǵan demokratiyalıq mámleketler esaplanǵan AQSH, Yaponiya, Kanada, Germaniya, Franciya, Porlugaliya, Italiya, Shveciya, Turkiya, Ispaniyanıń hámde Shıǵıs mámleketleri Hindistan, Pakistan, Mısr mámleketleriniń Konstituciya tájiriybesinen únemli paydalanıldı». (I.A.Karimov. Shıǵarmalar t.1. 127-bet)
Sessiyada deputatlar joybarǵa 80 ge jaqın ózgertiw, qosımsha hám anıqlıqlar kiritti. Sonday etip, 1992-jıl 8-dekabr kúni Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası qabıl etildi.
Ǵárezsiz Ózbekstan Respublikası Konstituciyası qabıl etilgenligin belgilew maqsetinde Konstituciya qabıl etilgen kún— 8-dekabr ulıwma xalıqlıq bayramı—Ózbekstan Respublikası Konstituciyası kúni dep járiyalansın. 8-dekabr dem alıs kúni dep esaplansın.
Do'stlaringiz bilan baham: |
