6-mavzu: O’zbekiston 1925-1941 yillarda. Majburiy jamoalashtirish fojialari. O’zbekiston ssr dagi ijtimoiy o’zgarishlar reja

partiya safiga kirish uchun arizalar bera boshladilar. 
O‘zbekttston xotin-qizlarining bilim saviyasi 30-yillarning ikkinchi yarmiga kelib ancha 
o‘sganligi ko‘zga tashlandi. Masalan, 1937 yilga kelib savodsizlikni tugatish maktablarini 
O‘zbekistonning 273.637 xotin-qizlari bitirdilar. 183 ayol kolxoz raisasi, 242 ayol rais muovini, 
606 ayol esa brigada boshlig‘i lavozimlarida ishladilar. 1938 yilda tikuvchilik ishlab chiqarishida 
band bo‘lgan ishchilarning 82,3%ini, qandolatchilik ishlab chiqarishida 65,5%ni va 
to‘qimachilik ishlab chiqarishida qariyb 88,0%ni xotin-qizlar tashkil etdi. 1940 yilga kelib xotin-
qizlardan etishib chiqqan ishchi va xizmatchilar soni 232 ming nafarga etdi. Bu respublikadagi 
barcha ishchilarning 40,7%iga teng bo‘lib, shu jumladan, mahalliy xotin-qizlar 21,1%ni tashkil 
etdi. O‘zbek ayolining shijoati va mehnatsevarligi fan va madaniyat sohalarida ham namoyon 
bo‘ldi. 1937 yilda O‘zbekistonda bo‘lib o‘tgan olima ayollar birinchi konferenciyasiga 400 ga 
yaqin xotin-kizlar qatnashdilar. Ular orasida birinchi o‘zbek ayollaridan kime fani sohasida 
tadqiqot olib boruvchi M.A.Hojinova, Z.Saidnosirova, tibbiyot fani sohasida Z.Umidova va 

---

boshqalar bor edi. Adabiyot va sanat sohasida Zudfiya, Oydin, S.Eshonto‘raeva, H.Nosirova kabi 
ayollar ijod qildilar. 
«Qatag‘on» yillarida «Hujum»ni quvonch bilan qabul qilib, unga o‘z kuchini, shijoatini, 
hayotini bag‘ishlagan ayollarning ko‘pchiligi qurbon bo‘ldilar. Adolatsizlik asosida qurilgan 
mustabid tuzumning jazo qonunlari jamiyat hayotidagi eng tabarruk inson, go‘zallik timsoli 
bo‘lgan ayollarga ham rahm qilmadi. 1937-1938 yillarda «Hujum»ning faollaridan Tojixon 
Shodieva, Sobira Xoldorova, Xosiyat Tidlaxonova, Maryam Sultonmurodova, Xayriniso 
Majidxonova va boshqa minglab oddiy ishchi-dehqon ayollar, madaniyat va fan arboblari 
qatag‘on qilindilar. Mustabid Sovet davlati va uning g‘oyaviy rahnomasi bolsheviklar partiyasi 
o‘zi ilgari surgan «Hujum» kompaniyasini qo‘llab-quvvatlagan o‘zbek ayollari jasoratiga shu 
uslubda «tashakkurlar» bildirdi. Lekin, ziddiyatlar va yo‘l qo‘yilgan jiddiy xatolarga, jismonmiy 
va manaviy yo‘qotishlarga qaramasdan, «Hujum» o‘zbek ayolining ozodlikka chiqishida, teng 
huquqlikka erishishida, ijtimoiy hayotda erkaklar bilan barobar mavqega ega bo‘lishida muhim 
tarixiy bosqich bo‘ldi.