6-mavzu: korxonalarning mehnat resurlari, mehnatni tashkil etish va unga haq to‘lash shakllari

4. Korxonalarda mehnat unumdorligini oshirish yo‘llari.

Bozor munosabatlari sharoitida o‘z mehnat qilish qobiliyatini taklif etayotgan fuqaro mehnat bozorini o‘rganib chiqadi. U yerda mavjud bo‘lgan talablarni o‘rganib, o‘zining intellektual va jismoniy qobiliyatlarini taklif etadi. Ish beruvchilar esa mehnat bozoridan o‘zlari uchun eng ma’qul bo‘lgan taklifni tanlab olishga harakat qiladilar. Ular bir-biriga mos kelganda shartnomalar tuzilib, xodim ishga yollanadi.

Korxonalarda mehnat unumdorligi darajasini yuksaltirishga alohida e’tibor berish lozim. Bu masalaning hal etilishida eng ta’sirchan omil moddiy manfaatdorlik hisoblanadi. Darhaqiqat, bozor munosabatlari sharoitida kim samaraliroq ishlasa, u ko‘proq daromad oladi. Shunday ekan, korxonalarda samarali mehnat qilayotgan ishchi-xizmatchi o‘z mehnatiga yarasha ko‘proq haq olishi lozim. Shu bilan birga mehnatkashlarni ma’naviy rag‘batlantirishni amalga oshirishni ta’minlash kerak. Eng avvalo, mehnatlari natijalarini e’tiborga olgan holda mukofotlash va taqdirlash lozim. Unvonlar ham ma’lum darajada fuqarolarning mablag‘lar bilan ta’minlanishiga olib keladi. Eng asosiysi, ma’naviy rag‘batlantirish insonlarning kayfiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi va ularning mehnatga munosabatini yaxshilaydi, yaxshiroq mehnat qilishga undaydi.
Korxonalardagi mehnat jarayonlarini mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish, elektrlashtirish natijasida sarflanayotgan mehnatning unumdorligi oshishini ta’minlash mumkin. Buning uchun korxonalar ixtiyoridagi barcha ishlab chiqarish vositalarining ishga yaroqliligini oshirish hamda ulardan yil davomida to‘liq foydalanishga erishish tadbirlarini shakllantirish lozim. Korxonalarning ishlab chiqarish resurslari bilan ta’minlanganligini ham talab darajasiga yetkazish zarur.
Korxonalarda mehnat resurslaridan to‘liq va samarali foydalanish, ularning mehnatlari unumdorligini yuksaltirish hamda ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan himoyalash eng dolzarb vazifa hisoblanadi. Bu vazifani muvaffaqiyatli hal etilsh uchun quyidagilarga e’tibor berish lozim:

• 
  korxonalarda qisqa va uzoq muddatga mutaxassislik turlari bo‘yicha mehnat resursiga bo‘lgan talabni aniqlash;
  
• 
  korxonalarda bo‘sh bo‘lgan ish joylarini ishlovchilar bilan ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish (kadrlar tayyorlash, malakasini oshirish, ularni qayta tayyorlash);
  
• 
  korxonalar faoliyatiga yangi texnikalarni, samarali texnologiyalarni izchillik bilan tatbiq etish;
  
• 
  mehnatni tashkil etishning samarali turlarini tashkil etish va rivojlantirish;
  
• 
  kadrlarni tayyorlash, malakalarini oshirish, ularni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirishni takomillashtirish va boshqalar.
  

Bu kabi chora-tadbirlar korxonalardagi mehnat resurslaridan foydalanishni yaxshilab, mehnat unumdorligi oshishiga ijobiy ta’sir etadi.