6-Мавзу: Классик иқтисодий мактабнинг вужудга келиши

Томас Роберт Мальтуснинг иқтисодий қарашлари

Томас Роберт Мальтус (1766-1834й.) асосий асарлари

• «Нуфуз қонуни тўғрисида тажриба» (1798)
• «Рентанинг табиати ва ривожланиши тўғрисида тадқиқот» (1815)
• «Сиёсий иқтисод принциплари» (1820

Т.Мальтуснинг иқтисодий қарашлари иккита асосий концептуал қоидаларда мужассамлашган:

1.Нуфуз назарияси. 2. Маҳсулот реализацияси назарияси

Нуфуc назариясининг моҳияти қуйидагилардан иборат:

• Т.Мальтус аҳолининг кўпайиши унинг учун зарур бўлган яшаш воситаларидан кўра тез кўпайиб боради деб ҳисоблайди;
• Т.Мальтус аҳоли сони ҳар 25 йилда икки баробар кўпаяди ва геометрик прогрессияда ўсади (1,2,4,8,16,64,128,256), унинг (аҳолининг) яшаш воситалари эса арифметик прогрессияда ўсади (1,2,3,4,5,6,7,8) деб ҳисоблайди;
• аҳоли ўсишини чекловчи муайян чора-тадбирлар бўлмаса, инсоният очарчиликка дуч келади деб хулоса чиқаради ва ундан чиқишнинг икки йўлини таклиф қилади:
• - аҳолининг прогрессив камайиши (эпидемиялар, урушлар, ёмон касалликлар натижасида, шунингдек, табиий равишда) кишилар билан уларнинг яшаш воситалари ўртасида нормал нисбатнинг ўрнатилишига қисман ёрдам беради.
• - репрессив жиловлаш (никоҳдан воз кечиш ёки кеч турмуш қуриш, туғилишни камайтириш)
• Т.Мальтус нуфус назарияси қонуни доирасида тупроқ унумдорлигининг пасайиши қонунини асослаб берди.

Т.Р.Малтус “Нуфус қонуни”нинг математик ифодаси

Аҳолининг ўсиши	Геометрик прогрессия	1,2,4,8,16,32,64,128 ва ҳоказо
Тирикчилик воситаларининг ўсиши	Арифметик прогрессия	1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
200 йилдан сўнг	Аҳолининг ўсиши 256 марта