6-Мавзу: Классик иқтисодий мактабнинг вужудга келиши

У. Петтининг услубий қарашлари.
1

• қимматли металл ва тошлар, пуллар, мамлакатнинг ери, уйлар, кемалар, товарлар ва ҳатто уй жиҳозлари ҳам бойлик тушунчасини билиради;

2

• бойлик меҳнат ва ер иштирокида яратилади.”Бойликнинг отаси ва фаол принципи бу – меҳнат, онаси эса – ер”, деб кўрсатиб берилади;

3

• Мамлакат бойлигини кўпайтириш учун У.Петти қамоқ жазоси ўрнига пул жаримасини жорий этиш зарурлигини, пул тўлашга «қурби етмаган ўғриларни» эса «қулликка» маҳкум этишни, ишлашга мажбур қилишни тавсия этади. Бу меркантилистларга қарама-қарши тарзда, бойлик, энг аввало, меҳнат билан яратилишини билдиради,

4

• У.Петти четга пул чиқаришни тақиқлаш бемаъни нарса эканлигини кўрсатиб ўтади. Давлатнинг бундай хатти-ҳаракати, унинг фикри бўйича, мамлакатга четдан товар келтиришни ман этиш билан бир нарсадир.

Бойлик назарияси

Қиймат назарияси

У.Петти қийматни талқин қилишда икки хил ёндашувга асосланади:
1-ёндашув: товар қиймати кумуш қазиб олувчи меҳнат билан яратилади ва унинг “табиий баҳоси” ҳисобланади. Кумуш қийматига тенглаштирилган товарлар қиймати товарнинг “ҳақиқий бозор қиймати” ҳисобланади.
2-ёндашув: товар қиймати меҳнат ва ер иштирокида яратилади (Кўриниб турибдики, ҳар икки ёндашув бўйича товар баҳоси асосида сарфли механизм ётади).

Даромадлар назарияси

Ишчининг даромади сифатидаги иш ҳақи, бу меҳнатга тўланадиган ҳақ бўлиб, унинг даражаси ишчининг ва унинг оиласини яшаши учун зарур бўлган воситалар минимуми билан белгиланади.
Ер эгаларининг даромади сифатидаги рента бу, қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқарилган маҳсулот қиймати билан уни ишлаб чиқаришга кетган ҳаражатлар ўртасидаги фарқ деб кўрсатилади
(бу рента тўғрисидаги биринчи қараш).
Ер участкасининг бозорга узоқ–яқинлигига боғлиқ бўлган рента
(бу рента тўғрисидаги иккинчи қараш).

• «Франция ҳолатининг муфассал тавсифи...» (1695)
• «Францияни қоралаш.» (1707)
• «Бойлик, пул ва соликларнинг табиати тўғрисида мулоҳаза»
• «Пулнинг камёблиги тўғрисида тадқиқот»