6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi

6.4-rasm. Egiluvchan befarqlik egri chiziqlari 
Befarqlik egri chizig’iikki eng yirik namunasi 
Befarqlik egri chizig’i bizga iste’molchining bir tovarni ikkinchi biriga 
alishtirmaslik xohishi haqida “ma’lumot beradi”. Bir mahsulot or’nini boshqasi bosa 
olsa, befarqlik egri chizig’i tanlash osonlashadi, aks holat bo’lsa, aksincha, qiyinlashadi. 
Buning to’g’riligini ko’rish uchun, bir holni ko’rib chiqamiz. 
Mutloq o’rin bosuvchilar: 
tasavvur qiling, kimdir sizga 10 sentlik tanga bilan 
nikel bo’lagi to’plamini taklif qildi. Siz ushbu farqli narsalarni qanday baholar edingiz?
Odatga ko’ra, siz ikkalasining ham pulga chaqsa bo’ladigan qiymati haqida o’ylar 
ediniz. Agar shunday bo’lsa, siz to’plamdagi nikel va pulning qanchaligini e’tiborga 
olmay ikkita nikel bo’lagini bitta o’n sentlik tangaga ayirboshlardingiz. Sizning ushbu 
nikel va pul orasidagi o’rin bosish qiymatingiz ikkiga bir bo’lar edi.
Biz sizning befarqlik egri chizig’iingiz ya’ni nikel va pul o’rtasidagi afzal ko’rish 
sig’imingizni 6.5-rasmada aks ettirib beramiz. O’rin bosish qobilyati o’zgarmas 
bo’lgani sabab, befarqlik egri chizig’ito’g’ri chiziq vazifasini o’taydi. Bu to’g’ri 
befarqlik egri chizig’i tufayli yuqoridagi ikki Tovar bir-birining o’rnini mukammal bosa 
oladi.
Mutloq bir-birini to’ldiruvchilar: 
Tasavur qiling, kimdir sizga oyoq kiyimlar 
to’plamini tavsiya etdi. Ularning ba’zilari oyog’ingizga mos tushdi, ba’zilari esa yo’q. 
Siz ularni qanday baholar edingiz? Bu vaziyatda siz, albatta, o’lchami mos kelganlarga 
e’tibor qaratsiz. Boshqa so’z bilan aytganda, siz faqat tanlab olgan oyoq kiyimlaringiz 

---

ustidan “hukm chiqararasiz”. Beshta chap va yettita o’ng poy oyoq kiyimidan faqat 
beshta juftlik olishingiz mumkin. 
Qachonki ikkita tovar xuddi 5 sentlik tanga bilan 10 sentlik tanga kabi bir-birining o’rnini 
oson egallasa, befarqlik egri chizig’I to’g’ri chiziq bo’ladi (a). Qachonki ikkita mahsulot chap va o’ng 
oyoq kiyimlari kabi bir-biriga kuchli bog’langan bo’lsa, befarqlik egri chizig’I to’g’ri buchak ostida 
bo’ladi (b).