6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi

A, B 
va 
C 
kombinatsiyalar birdek maqbul yechim chunki ularning 
hammasi deyarli bir xil. Shunisi aniqki, agar iste’molchining pitsaga xohishi kamaysa, 
A 
nuqtadan 
B 
nuqtagacha bo’lgan variantlar uni birdek xursand qilishga qodir. Agar 
pitsaga bo’lgan ehtiyoj yana kamaysa,
B 
nuqtadan 
C 
nuqtagacha Pepsi iste’moli yana 
ortadi va hokazo. 
Iste’molchi tanlovi iste’molchining ehtiyojini qondirishi uchun zarur bo’lgan Pepsi va Pitsani 
xarid qilish kombinatsiyalarini ko’rsatib beradi. Chunki iste’molchi tanlovi I
1
egri chiziqda yuqori 
farq qiladi, I
2
egri chiziqda esa kamroq farq qilishini ko’rsatib beradi. Chekli almashtirish normasi 
iste’molchining 1 ta pitsa o’rniga qancha pepsi xarid qila olishini ko’rsatadi. 
 
6.2-rasm. Iste’molchi tanlovi 
Befarqlik egri chizig’i iste’molchining xohishini bir-birini o’rnini bosuvchi 
tovarlar majmui bilan ham qondira oladi. Bu 
chekli almashtiruv darajasi 
(MRS) 
deyiladi. Yuqoridagi holatda chekli almashtiruv darajasinazariyasi bo’yicha Pepsining 
nechtasi pitsaning bittasi o’rnini “egallay olishi”ni o’lchash mumkin. Iste’molchining 
befarqlik egri chizig’i dek o’zgarmas bo’lmagani bilan chekli almashtiruv darajasi 
befarqlik egri chizig’i bilan bir xil bo’lolmaydi. Iste’molchining bir tovarni boshqasidan 
ortiq ko’rishi uning xohishidagi tovarlar miqdoriga va iste’molchining ahvoliga ham 
bog’liq. Masalan iste’molchining pitsa yoki Pepsi xarid qilishida uning och yoki 
chanqaganligiga, shuningdek, qancha iste’mol qila olishiga qaraladi. 
Iste’molchi barcha befarqlik egri chizig’ilardan birdek qoniqish hosil qiladi. 
Ammo u ba’zilarini afzalroq ko’rishi ham mumkin. Chunki u kamroq chiqimni, pastroq 
xarajatni afzal ko’rishi mumkin. 7.2-rasmda 
I
2 
chiziqning istalgan nuqtasidan 
I
1 
chiziq 
yaxshiroqdir.
Iste’molchining befarqlik egri chizig’iuning nimani boshqalaridan afzal ko’rishini 
ko’rsatib beradi. Shu tufayli biz biz befarqlik egri chizig’ini ikki turdagi mahsulotlar 
variantini solishtirish uchun ishlatamiz. Masalan,