6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi

6.5-rasm. Bir-birini o’rnini dosuvchi va o’zaro bir-birinit o’ldiruvchi tovarlar 
Agar chap jufti bo’lmasa, itta o’ng oyoq kiyimni olganning foydasi yo’q. biz chap 
va o’ng oyoq kiyimlarining befarqlik egri chizig’iga qanday mos kelishini 6.5-b 
chizmada tasvirlaymiz. Bu yerda 5 ta o’ng va 5 ta chap oyoq kiyimlari 5 ta o’ng va 7 ta 
chap hamda 5 ta chap va 7 ta o’ng oyoq kiyimlari bilan teng rol o’taydi. Shuning uchun 
befarqlik egri chizig’ito’g’ri chiziqlardir. To’g’ri chiziqli befarqlik egri chizig’ilar 
holatiga ko’ra biz ikki xil variant bir-birining o’rnini to’la bosa oladi deyishimiz 
mumkin. Haqiqiy hayotda, albatta, na mukammal o’rin bosa oladi (nikel va sent pullar 
kabi) va na mukammal bir-birini to’ldiradi(o’ng va chap oyoq kiyimlari kabi). Odatda, 
befarqlik egri chizig’iichki xohishdan kelib chiqadi, to’g’ri chiziq kabi bir xil 
bo’lavermaydi.
6.3.Optimallashtirish: iste’molchi nimani tanlaydi?
Bu rejaning ham maqsadi iste’molchi qanday qilib tanlov amalga oshirishini 
tushuntirish hisoblanadi. Bizda analiz ushun ikki muhim manbaa mavjud: 
iste’molchining moliyaviy ahvoli (u qancha pul sarflay oladi) va iste’molchining 
xohishlari (u nimaga pulini sarflaydi). Endi biz ushbu ikki qismni birlashtirib, 
iste’molchining nima xarid qilish haqidagi qarorini tahlil qilamiz.
Iste’molchining eng qulay tanlovi
O’zimizning qadrdon Pepsi va pitsamizni yana bir marotaba “davraga taklif 
etamiz”. Iste’molchi o’zi uchun eng yaxshi bo’lgan Pepsi va pitsa xaridi variantiga 
to’xtashi mimkin – bu uning eng so’ngi tanlovi bo’ladi. Ammo, iste’molchi o’z budjet 
sig’imiiga ham qarashi kerak. Chunki bu uning yagona moliyaviy o’lchov manbaasi 
hisoblanadi. 
Iste’molchi yuqori befarqlikka ega bo’lgan budjet chizig’idagi nuqtani tanlaydi. 
Bu optimal nuqtada chekli almashtirish normasi ikkita mahsulotning bir-biriga 
aloqador narxiga teng bo’ladi. Bu yerda yuqori befarqlikka I
2
grafikda tasvirlangan 

---

iste’molchi erishadi. Iste’molchi I3 befarqlik egri chizig’idagi A nuqtani tanlasa, 
bunday miqdordagi pepsi va pitsani sotib olishga qurbi yetmaydi.