6-Мавзу: Истеъмол, жамғариш ва инвестиция функциялари (2 соат)

2. Истеъмол ва жамғаришга ўртача ҳамда чегараланган мойиллик 
Макроиқтисодий таҳлил жараёнида истеъмол ва жамғариш функцияларини янада 
тўлароқ билиш учун истеъмол ва жамғаришга ўртача мойиллик ва чегараланган мойиллик 
тушунчаларини моҳиятини англаб олишимиз лозим. 
Истеъмолга ўртача мойиллик деганда тасарруфидаги даромаддаги истеъмол 
харажатларининг улуши тушунилади, яъни: 
100
•
)
(Y
Даромад
(C)
Истеъмол
APC
d

 
бунда: APC – (average propensity to consume) истеъмолгаўртачамойиллик. 
Тасарруфидагидаромаддагижамғаришулушинижамғаришгаўртачамойилликдебатала
ди, яъни: 
100
•
)
(Y
Даромад
(S)
Ж
APS
d
амгарма

 
Бунда: APS (average propensity to saving) – жамғармагаўртачамойиллик. 

---

Мисолучун, 
тасарруфидагидаромаддаражаси 
410ва 
530 
шартлибирликкаваистеъмолдаражалари 
405ва 
495 
шартлибирликкатенгбўлганҳолатларучунистеъмолгаўртачамойилликниҳисоблаймиз, 
яъни: 
АРС =(405 / 410) х 100 = 98, 78% ёки 0,98- истеъмолгаўртачамойиллик; 
АРS = (495 / 530) х 100 = 93,39% ёки 0,93 – жамғармагаўртачамойиллик0,93 га тенг. 
Демак, бу мисоллардан кўриниб турибдики, тасарруфидаги даромадлар миқдори 
кўпайиб бориши билан унинг таркибидаги истеъмол улуши камайиб ва аксинча жамғарма 
улуши кўпайиб боради. Бу ҳолатни Кейнснинг “асосий психологик қонун”и билан 
изоҳлаш мумкин. “Мавжудлигига нафақат априор тасаввурларга кўра, бизнинг инсон 
табиатини билишимиздан келиб чиқиб шунингдек ўтмиш тажрибасини синчиклаб 
ўрганиш асосида биз тўлиқ ишонишимиз лозим бўлган асосий психологик қонун шундан 
иборатки кишилар даромадлари ўсиши билан, одатда, ўз истеъмолларини оширишга 
мойиллар, аммо даромадлари ўсган даражада эмас”
*
Солиқлар тўлангандан кейин қолган даромаднинг бир қисми истеъмол қилинади, 
иккинчи қисми эса жамғарилади, шу туфайли ҳам истеъмолга ва жамғаришга ўртача 
мойиллик йиғиндиси 100%га ёки коэффициент кўринишда 1 га тенг: