6-мавзу. Фалсафий антропология (Инсон фалсафаси). Фалсафада “Homo Economicus” (“иқтисодий одам”) тушунчаси

9-мавзу. Фалсафий антропология (Инсон фалсафаси). Фалсафада “Homo Economicus” (“иқтисодий одам”) тушунчаси.

режа

• 9.1. Фалсафий антропологиянинг пайдо бўлиши ва ривожланиши, предмети ва вазифалари.
• 9.2. “Homo Economicus” (иқтисодий одам) тушунчаси ва модели.
• 9.3. “Homo Economicus”ни шакллантирувчи ижтимоий-иқтисодий муҳит.
• 9.4. Индивидуал иқтисодий хатти-ҳаракатларнинг фалсафий таҳлили.

Калит сўзлар

• фалсафий антропология,
• инсон,
• меркантилизм
• иқтисодий маданият,
• антропогенез,
• кундалик ҳаёт,
• “HomoEconomicus” (иқтисодий одам)

Мавзу бўйича ўрганиладиган асосий таянч иборалар.

• Фалсафий антропология - инсоннинг моҳияти ва муҳим тузилиши, унинг асосий муносабатлари ҳақидаги тушунча. Хусусан инсоннинг табиат, жамият, бошқа одамлар, ўзи, унинг келиб чиқиши, мавжудлигининг ижтимоий ва метафизик асослари, унинг асосий тоифалари ва қонунлари ҳақидаги фан.
• Инсон - ижтимоий-тарихий жараённинг субъекти, ер юзида моддий ва маънавий маданиятнинг ривожланиши, ҳаётнинг бошқа шакллари билан генетик жиҳатдан боғлиқ бўлган, аммо оғзаки нутқ ва онгга, ахлоқий фазилатларга эга бўлган воситаларни ишлаб чиқариш қобилияти туфайли улардан ажралиб турадиган биосоциал мавжудотдир.
• Меркантилизм - (франц. mercantilisme, итал. mercante — савдогар) — 1) иқтисодий тафаккур тарихида муҳим йўналишлардан бири, ҳукмрон ҳокимият ва савдогарлар мафкурасини назарий асослашга хизмат қилган; 2) капиталнинг дастлабки жамғарилиши даврида давлатнинг хўжалик ҳаётига фаол аралашувини ёқловчи иқтисодий сиёсат.
• Иқтисодий маданият - бу қадриятлар ва мотивлар тизими, иқтисодий билим даражаси ва сифати, инсоннинг баҳолари ва ҳаракатлари, шунингдек иқтисодиётни тартибга солувчи анъаналар ва меъёрлар. Бу иқтисодий фаолият, тақсимлаш ва истеъмол йўналишини белгилайди.
• Антропогенез - (юн. аntropos ва genesis – инсон, келиб чиsиш) – инсоннинг келиб чиsиш ва ривожланиш жараёни.
• Менталитет (лотинча “mens” – ақл, идрок) — жамият, миллат, жамоа ёки алоҳида шахснинг тарихий таркиб топган тафаккур даражаси, маънавий салоҳияти, уларнинг ҳаёт қонунларини таҳлил этиш кучи, муайян, ижтимоий шароитларда шаклланган ақлий қобилияти, руқий қувват. Жамият, миллат ёки шахснинг М.и уларнинг ўзига хос миллий анъаналари, расм-русумлари, урф-одатлари, диний эътиқод ва иримларини ҳам қамраб олади.
• Имманент – фалсафий категория бўлиб, бирор объект ёки жисм яратилишида унинг моҳиятига сингдирилган ажралмас жиҳат. Имманент хусусият ибораси ҳам мавжуд бўлиб, у жисмнинг яратилишида унинг табиатига монанд хусусиятнинг касб этилиши билан белгиланади.
• -.

• АДАБИЁТЛАР
• Скирбекк, Г., Гилье, Н. Фалсафа тарихи.Ўқув қўлланма.- Тошкент, “Шарқ”, 2002. – 720 б.
• Daniel M. Hausman.The Philosophy of Economics: An Anthology. Cambridge University Press, 2008.
• Канке В. Л. Философия экономической науки : учеб, пособие. М.: ИНФРА-М, 2009.
• ФАЛСАФА.Иқтисодий мутахассисликлар учун дарслик.//И.Саифназаров ва бошқалар//Тошкент: “Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи”, 2021-- 424 б.
• Фалсафа. Ўқув қўлланма.// Ш.Мадаева ва бошқалар – Тошкент: Университет, 2019.-256 б.
• Falsafa asoslari [Matn]: o‘quv qollanma / Q.Nazarov [va boshq.]. - Toshkent: O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati, 2018. - 380 b.