6-bob rangli metall parchalari va chiqindilarini qayta ishlash

Eritish mahsuloti	Cu	Sn	Zn
Ni
Minorali pechning xomaki misi	80,5-87	1,9-2,6	-	0,7–1,2
Konvertor misi	97,5-98,5	-	-	0,30-0,45
Anod misi	99,34-99,53	-	-	0,25-0,30
Xomaki bronza	78,5-87	6-12	0,4–2,0	1,2–8,0
Shlaklar: - minorali pech - konverter - anod (rafinirlangan) - xomaki bronzani eritishdan hosil bo‘lgan	- - - 1,5-3,0	0,2-0,3 2,7-3,9 1,6–4,4 0,9-2,2	- - - 7-8	0,04-0,07 1,1-1,6 2–4 0,75-1,25
Changlar: - minorali pech - konvertor	- -	0,25-0,35 2,7-4,6	68,6-71,0 62-68	- -

(a)

(b)
6.9-rasm. Mis tarkibli temir-tersak va chiqindilari
Mis tarkibli temir-tersak va chiqindilaridan ratsional foydalanish maqsadida, ular qayta ishlanib mis qotishmalari - bronza va latun holiga keltiriladi (6.9.(a,b)-rasm). Qotishmalarni eritib, ajratish uchun qoplovchi va tozalovchi flyuslar ishlatiladi. Qoplovchi flyuslar metall vannasini yuzasida himoyalovchi qatlamni yuzaga keltiriladi. Bu qatlam erigan metallni pech gazlari bilan ta’sirlashidan saqlaydi, uchuvchi komponentlarni kamaytiradi, qotishmadagi gaz miqdorini kamaytiradi. Qoplovchi flyuslar suyuq holda oksidlarni eritish xususiyatiga ega. Ularni pechga qirindilar va mayda chiqindilar bilan birga yuklanadi.
Tozalovchi flyuslar suyuq qotishmada zararli aralashmalardan tozalash uchun qo‘llanadi. Qayta ishlanadigan xom ashyoni turiga karab flyus sifatida kalsinirlangan soda, plavik shpati, natriy sulfat, bura, natriy ftor, oyna siniqlari, yog‘och ko‘mir ishlatiladi. Flyuslarni sarfi - shixta massasini 0,5-1 foizidan 3-5 foizigacha etadi.
Bronza va latun olish uchun turli xil yallig‘ qaytaruvchi pechlar, yoyli elektropechlar, induksion pechlar va minorali pechlar ishlatiladi. Bronza ikkilamchi xom ashyolardan asosan yallig‘ qaytaruvchi pechlarda olinadi. Buning uchun pech 1350-1450⁰C haroratgacha qizdiriladi. So‘ngra engil vaznli xom ashyolar, qirindilar, shtampovkalar, setkalar va aylanma materiallar yuklanadi. O‘lchami katta temir-tersak va xomaki bronza pechga oxirida solinadi. Qoplovchi flyus sifatida 60 foiz kalsinirlangan soda, 40 foiz eruvchan plavik shpati (rangsiz shuningdek binafsha rang, pushti rang kristall hosil qiladigan mineral) ishlatiladi. Qoplovchi flyus shixta massasini 1,2-2,4 foizini tashkil qiladi. Rafinirlangan flyuslarni tarkibi quyidagicha, %: mis kuyindisi - 96, qum - 4 yoki natriy selitrasi - 30, mis kuyindisi -45, qum - 15.
Metall pechdan chiqarilishda harorati 1100-1150⁰C keltiriladi.

6.2.1. Mis parchalari va chiqindilarni minorali pechlarda eritish

Ikkilamchi mis tarkibli xom ashyolarni eritish uchun eng keng tarqalgan metallurgik agregatlardan biri minorali pech hisoblanadi. Sifati past hom ashyolarni qayta eritish sxemasi 6.10-rasmda keltirilgan. Ikkilamchi mis ashyosini minorali pechlarda eritish xususiyatiga ko‘ra tiklovchi jarayon hisoblanadi. Bunda koksning sarfi shixta massasini 10-15 foizini tashkil qiladi.
Minorali pechni - uzunasi bo‘yicha, o‘zini fizika-kimyoviy jarayonlari bilan xarakterlanadigan beshta shartli zonaga bo‘linadi.