6-bob rangli metall parchalari va chiqindilarini qayta ishlash

6.6-jadval.
Qora mis va mis tarkibli temir-tersaklarini qayta ishlash uchun ishlatiladigan konverterlarning xarakteristikasi

Ko‘rsatkichlar	Konvertor №1	Konvertor №2	Konvertor №3
Konverter o‘lchamlari, mm	3050x7875	3660x6850	3660x8100
Og‘zining o‘lchamlari, mm	2300x1700	2300x1700	2650x1900
Furmalarning miqdori, dona	36	36	39
Furmaning diametri, mm	44	44	44
Furma maydonining kesimi, sm^2	547	547	593
Puflanib yuboriladigan havoning sarfi, m^3/(min  sm^2)	0,6-1,0	0,6-1,0	0,6-1,0
Qora mis bo‘yicha sig‘imi, t	40	45	60

6.7-jadval.
Konvertirlashga solingan qora misni va hosil bo‘ladigan mahsulotlarni kimyoviy tarkibi, %

Mahsulotlar	Cu	Zn	Pb	Sn	Fe	SiO2	Al2O3
Qora mis	80-87	2-6	1-2	0,7-1,8	2-4	-	-
Xomaki mis	97-98,5	0,02	0,3-0,5	0,05-0,12	0,01	-	-
Konvertor shlaki	12-20	6-12	2-4	1,5-4,5	20-30	10-20	8-10
Dag‘al chang	0,6–1,0	59-68	6-8	1,0-1,2	1,0-1,2	-	-

Konverterlarni futerovkalash uchun xromomagnezitli, magnezitli-xromitli olovbardosh g‘ishtlar ishlatiladi. Bunday g‘ishtlarni 40 tonnali konverterlarni futerovkalashga sarfi 85 tonna atrofida bo‘ladi. Konverter futerovkasini qalinligi 380-460 mm ni, furma atrofida 540 mm gacha bo‘ladi.

O‘zbekiston sharoitida yig‘ilgan mis tarkibli temir-tersaklar va chiqindilar Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinatining mis eritish zavodida joylashgan konverterga solinib, qayta eritish mumkin (6.12-rasm).

6.12-rasm. Gorizontal konvertor

Ikkilamchi materiallardan olingan anod misini rafinirlashni asosiy xususiyati, ularda nikel miqdorini yuqoriligi, nodir metallar miqdorini pastligidir. Bunday mislarni rafinirlashda elektrolit tarkibida 40-50 g/l Cu; 130-150 g/l H₂SO₄; 20-25 g/l Ni; 13 mg/l gacha Pb; 7,0 mg/l gacha Bi; 50 mg/l gacha Sb; 100 mg/l As bo‘ladi. Elektrolitik tozalash jarayonini tok zichligi 250-280 A/m², tok bo‘yicha chiqish 90 foizni, 1 tonna rafinirlangan misga sarf bo‘lgan elektr energiya miqdori 350-380 kVtsoatni tashkil qiladi.

Rafinirlash ikki xil yo‘l bilan olib boriladi: olovli va elektr toki yordamida.
Olovli rafinirlash furmalarini miqdori kam va og‘zi yon tomoniga surilgan konverterda olib boriladi. Olovchi rafinirlashga suyuq xomaki mis tushadi. Vannasini sig‘imi 100-150 t bo‘ladi. Pechlarda xomaki mis gaz yoki mazut bilan bilan tozalanadi.
Yoqilg‘ini sarfi sovuq havo puflab ishlatilgan 8-12 foizni, havo 350⁰C gacha qizdirilganda 5-6 foizni tashkil qiladi. Oksidlovchi vazifasini havo, kislorod bilan boyitilgan havo va bug‘-havo aralashmasi bajaradi. Bug‘-havo aralashmasi ishlatilganda shlakni chiqarish kamayadi.
Misni tiklash tabiiy gaz bilan amalga oshiriladi. Jarayonni umumiy davom etishi 18-20 soatni tashkil qiladi.
Rafinirlangan misni tarkibi quyidagicha, % : 99,4-Cu; 0,4-Ni; 0,001-S; 0,01-Pb; 0,0002-Bi; 0,02-As; 0,001-Fe; 0,1-O₂; 0,001-Zn; 0,05-Sn.
Shlakni miqdori, %: 2-10 Fe; 36-50 Cu₂O; 0,1-0,4 NiO; 0,2 gacha SnO₂; 1-2 CaO; 0,7 gacha PbO; 0,3 gacha Sb₂O₅; 5-15 Cu; 40 SiO₂.
Anod misdan oltin va kumushni ajrab olish, aralashmalarni qo‘shimcha yo‘qotish uchun - elektrolitik tozalash olib boriladi. Jarayon yashik tipidagi elektroliz vannalarda bajariladi. Elektrolitik tozalash mahsuloti - katod misdir.
Zamonaviy ikkilamchi rangli metallurgiya korxonalarida hosil bo‘lgan xomaki mis, birlamchi metallurgiya zavodlarida ruda va konsentratlarni qayta ishlashdan hosil bo‘lgan xomaki mis birga qayta ishlanadi.
Qoida bo‘yicha ikkilamchi mis, nisbatan past sifatli bo‘ladi. Birlamchi va ikkilamchi mislarni kimyoviy tarkibi 6.8-jadvalda keltirilgan.