5-sinf savollar kitobi «Geografiya»

3- mavzu. Joy plani va geografik xaritalar


1. Yer yuzini o'rganishning eng qadimgi va sinalgan usuli - bu... J: Yo‘l bo'ylab joy plani chizishdir
2. Ufq deb nimaga aytiladi? J: Osmon bilan Yer tutashgan chiziq
3. Kuzatuvchidan ufqqacha bo'lgan doira shaklidagi tekis yer nima deyiladi? J: Ufq tekisligi
4. Ufqning nechta asosiy va oraliq tomoni bor? J: 4 ta asosiy, 4 ta oraliq, 4 ta kichikroq oraliq - jami 16 ta, iekln yo'nalishlar ko'p
5. Har qanday aylana necha gradusdan iborat bo'ladi? J: 360°
6. Azimut nima? J: Joydagi ikki yo'nalish orasida hosil bo'l­gan burchak
7. Azimut yo'nalishlar qanday bo'ladi? J: Biri doimo shimolga, ikkinchisi esa biz aniqlashimiz lozim bo'lgan predmetga yo'nalgan bo'ladi
8. Agar siz uydan maktabga 135° azimut bilan borgan bo'lsangiz, qaysi azimutda va qanday yo'nalish bo'ylab qaytasiz? J: 315° azimut bilan shimoli-g'arbiy yo'nalish bo'ylab
9. Sayohatchilar mehmonxonadan sharshara joylashgan yer­ga 225° azimut bilan bordilar. Sayohatchilar mehmonxonaga qaysi azimut va qanday yo'nalish bo'ylab qaytib keladilar? J: 45° azimut bilan shimoli-sharqiy yo'nalish bo'ylab
10. Azimut yo'nalishlari qanday aniqlanadi? J: Berilgan azi­mut yo'nalishi 180° dan katta bo'lsa, o'sha berilgan azimut yo'nalishidan 180° ayiriladi, aksincha, azimut yo'nalishi ko'r- satkichi 180° dan kichik bo'lsa, yo'nalish ko'rsatkichiga 180° qo'shiladi
11. Bir-biriga yaqin turgan ikki predmet orasidagi masofani qaysi asboblar yordamida o'lchash mumkin? J: Metr yoki ruletka
12. Yasama o'lchov g'ildiragining diametri qanchani tashkil etadi? J: 32 sm
13. Masshtab nima? J: Joydagi masofaning chizmada, plan va xaritada tasvirlanganda necha marta kichraytirilganligini ko'rsatuvchi kasr son
14. Masshtab necha xil bo'ladi? J: 3 xil: sonli masshtab, nomli masshtab va chiziqli masshtab
15. Masshtabning qaysi turidan foydalanish eng qulay? J: Chi­ziqli masshtab
16. Ufq tomonlariga nisbatan chiziladigan joy plani usuli qan­day ataladi? J: Qutbiy usul
17. Joy planining qutbiy usulida biror joyda turib vizirlash o'tkazilgan nuqta nima deb ataladi? J: Qutb
18. Joy plani tuzishning eng sodda usuli qaysi? J: Azimutli usul
19. Joy plani tuzishning azimutli usulida nimalar kerak boʻmaydi? J: Planshet va vizir chizig‘i
20. Nisbiy balandlik deb nimaga aytiladi? J: Yer yuzidagi biror nuqtaning boshqa nuqtaga nisbatan tik balandligi
21. Nisbiy balandlikni aniqlovchi asbob qanday nomlanadi? J: Nivelir
22. Nivelirning tik o'rnatilganiigini qanday moslama orqali aniqlash mumkin? J: Shovun
23. Qo‘lbola nivelir qanday yasaladi? J: Ikkita taxtachadan yasaladi. Unga shovun bog‘lab qo‘yiladi
24. Mutlaq balandlik nima? J: Yer yuzidagi quruqliklarning okean sathidan va okeanlar bilan tutashgan dengizlar sathidan tik balandligi
25. Tepalikning atrofidagi tekisliklardan balandligi qanday ba­landlik bo'ladi? J: Nisbiy balandlik
26. O'zbekistondagi barcha mutlaq balandliklar qaysi dengiz sathidan o'lchanadi? J: Boltiq dengizi
27. Toshkent shahrining o‘rtacha mutlaq balandligi necha metr? J: 400 m
28. O'zbekistondagi eng baland tog' hisoblangan Hazrati Sulton cho'qqisining balandligi qancha? J: 4643 m
29. Qamchiq dovonining mutlaq balandligi necha metrni tashkil qiladi? J: 2267 m
30. Yer yuzasidagi barcha past-balandiiklar geografiya fanida nima deb ataladi? J: Relyet
31. Relyet joy planlarida va xaritalarda nimalar yordamida tasvirlanadi? J: Gorizontallar
32. Gorizontallar deb nimaga aytiladi? J: Quruqlik yuzasidagi mutlaq balandligi bir xil boigan nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqlar
33. Yer yuzasi qaysi tomonga qiya bo'lsa, gorizontallarga qiya tomonni ko'rsatuvchi chiziqcha qo'yiladi. Bu chiziqchaning nomi nima? J: Bergshtrix - gorizontallarda qiyalikni bildiruvchi chiziqcha
34. Joy planidan kimlar eng ko'p foydalanishadi? J: Harbiylar, quruvchilar, yo'lsozlar, sayyohlar
35. Geografik xarita - bu... J: Yer yuzasinining tekis yuzada masshtab asosida sbartli belgilar vositasida juda kichraytirilgan holda tasvirlanishidir
36. Geografik xaritalar mazmuniga ko'ra qanday guruhlarga bo'linadi? J: Umumgeografik va mavzuli
37. Geografik obyektlar va hodisalar sodda hamda yaxshi ko'rinadigan qilib tasvirlangan, daraja to'ri berilmagan xaritalar qanday xaritalar hisoblanadi? J: Oddiy (sxematik) xaritalar
38. Xaritalarning o'ziga xos tili - bu... J: Shartli belgilar
39. 200 m dan 500 m gacha bo'lgan qirlar xaritada qanday rang bilan tasvirlanadi? J: Sariq rangda
40. Okean va dengizlarning chuqurlik shkalasida 0 metrdan 200 metrgacha bo'lgan chuqurliklar qaysi rangda beriladi? J: Oq rangda
41. Xaritalarda biror geografik hodisa bir xil bo'lgan nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqlar nima deyiladi? J: Izochiziqlar (yunoncha, «isos» - teng)
42. Izobara qanday chiziq hisoblanadi? J: Havo bosimi bir xil bo‘lgan nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqlar
43. Havo harorati bir xil bo'lgan nuqtalarni tutashtiruvchi chi­ziqlar qanday nomlanadi? J: Izoterma
44. Xaritalarda yo'nalish belgisi - strelka bilan nimalar tasvirlanadi? J: Turli obyekt va hodisalarning harakati, siljishi. Masalan, dengiz oqimlari, shamol yo'nalishi va h.k.
45. Aholining irqiy va diniy mansubligi, issiqlik mintaqalari, tabiat zonalari qanday shartli belgilar bilan aks ettiriladi? J: Ranglar bilan
46. Sodda (sxematik) xaritalarda qanday voqea-hodisalar tasvirlanadi? J: Sayyohlarning bosib o'tgan yo'llari, davlatlarning savdo aloqalari, Yer yuzasi relyefining umumiy ko'rinishi, Yer yuzidagi asosiy shamollar yo'nalishi, havo bosimi markazlari
47. 1 sm da 20 km nomli masshtabni sonli masshtabga aylantiring. J: 1:2 000 000
48. 1 : 50 000 000 sonli masshtabni nomli masshtabga aylantiring. J: 1 sm da 500 km
49. Xaritada Toshkent va Jizzax shaharlari orasidagi masofa 4 sm qilib tasvirlangan. Aslida, bu shaharlar orasidagi haqiqiy masofa 200 km ni tashkil etadi. Xarita masshtabini aniqlang. J: 1 :5 000 000
50. Daryoning uzunligi 6400 km. Geografik xaritada esa 25 sm qilib tasvirlangan bo'lsa, ushbu xaritaning masshtabini aniq­lang. J:1:25 600 000