5. Oqıtıw metodları hám quralları. JobaSÍ: Oqıtıw metodı, usılı hám quralı haqqında túsinik

Mashqalalı oqıtıw metodları - mashqalalı bayan etiw, bilimdi izlep taptırıw, izertlew metodları bolıp bólinedi. Mashqalalı bayan etiw. Muǵallim dástúriy monologiyalıq (áńgime, túsindiriw, lektsiya) hám dialogiyalıq (gúrriń, sáwbetlesiw) oqıtıw metodların qollap materiyaldı mashqalalı bayan etedi. Bayan etiw barısında oqıwshılar aldına mashqalalı soraw, másele, wazıypa qoyadı, boljawdı anıqlaydı, pikirde hám ámelde tájiriybe ótkeredi, juwmaqlar shıǵaradı, oqıwshılardı áste-aqırın mashqalanı sheshiwge alıp baradı hám sheship kórsetedi. Mashqalaǵa oqıwshılardı qızıqtıradı, mashqalanıń mazmunı menen tańlandıradı, jedelli pikirlewge hám mashqalanıń sırın hár tárepleme oylap kóriwge úyretedi. Oqıwshılar bolsa mashqalanı sheshiwdiń jolların qatań túrde baqlap, boljaw, dálillew hám juwmaqtıń durıslıǵın izbe-iz tekserip baradı. Bilimdi izlep taptırıw. Muǵallim basshılıǵında mashqalanıń ayırım táreplerin, oqıwshılardıń izlep tabıwǵa qatnasın bilimdi izlep taptırıw metodı dep ataymız. Geypara pedagog alımlar onı Evristikalıq metod depte ataydı. Izertlew. Eski mekteplerde qollanılǵan qurı yadlap alıw metodınıń ornına 1920-1930 jılları izertlew metodı keń qollanıla basladı. Sol dáwirlerde ayırım pedagoglar izertlew metodın oqıtıwdıń bas, hátte universal metodı dep esapladı. Didaktikanıń rawajlanıwı, tájiriybeniń toplanıwı menen hesh bir oqıtıw metodı óz ornında, zárúrli waqtında, kerek jerinde qollanılǵanda ǵana jaqsı nátiyje beriwi, bir oqıtıw metodı ekinshi oqıtıw metodınıń ornın basa almaytuǵınlıǵı, xızmetin atqara almawı tán alındı.
Induktiv hám deduktiv oqıtıw metodları. Oqıwshılarǵa temanı, oqıw materiyallarınıń logikalıq mazmunın jekeden ulıwmaǵa, ulıwmadan jekege qaray ashıp, juwmaq shıǵarıp úyretiwde induktiv hám deduktiv oqıtıw metodları qollanıladı. Induktiv oqıtıw metodı menen oqıw materiyalın ótkende mısallardı, faktlardı tallaw, tájiriybelerdi kórsetiw, shınıǵıwlardı orınlaw, mashqalalı sorawlarǵa juwap tabıw arqalı oqıwshılar qaǵıydanı oylap tabıwǵa, túsinik, teorema, nızamnıń mánisin ashıwǵa hám juwmaq shıǵarıwǵa alıp barıladı. Deduktiv metodın qollap oqıw materiyalın ótkende ulıwma qaǵıyda, reje, formula, teorema hám nızamdı túsindiriw arqalı oqıwshılar jeke jaǵdaylarǵa, anıq máselelerge alıp barıladı. Oqıwshılar ulıwma qaǵıydalardı, formulalardı, nızamlardı úyrenip, olardan kelip shıǵatuǵın juwmaqlardı ózlestirip aladı. Deduktiv oqıtıw metodı oqıwshılarda abstrakt oylawdı rawajlandırıwǵa, oqıw materiyalın tezirek ótiwge hám waqıttı únemlewge járdem beredi.