5. Oqıtıw metodları hám quralları. JobaSÍ: Oqıtıw metodı, usılı hám quralı haqqında túsinik

№5.Oqıtıw metodları hám quralları.


JobaSÍ:
1.Oqıtıw metodı, usılı hám quralı haqqında túsinik
2. Oraylıq Aziyanıń ullı pedagogları oqıtıw metodları haqqında
3. Házirgi dáwir oqıtıw metodlarına qoyılatuǵın talaplar
4. Oqıtıw metodlarınıń túrleri hám olardıń sıpatlaması
5. Oqıtıw protsesinde metodikalıq qurallardan paydalanıw
6. Oqıwshılardıń óz betinshe jumıslarında jańa pedagogikalıq texnologiyanı qollanıw.
Muǵallimniń bilim beriwdegi hám oqıwshılardıń bilim, eplilik, kónlikpelerdi iyelewdegi, olardıń kóz-qarasların qáliplestiriwge, uqıplılıqların rawajlandırıwǵa qaratilǵan birgeliktegi xızmetleriniń, usıllarınıń jıyındısına oqıtıw metodı dep aytıladı. Oqıtıw metodınan basqa oqıtıw usılı, ádisi degen túsinikte qollanıladı. Oqıtıw metodı keń túsinik, oqıtıw usılı, ádisi tar túsinik. Hár bir oqıtıw metodı bir neshe Elementlerden quraladı. Oqıtıw metodınıń usı Elementlerin oqıtıw usılları, ádisleri dep ataydı. Mısalı oqıwshılardı sabaqlıq hám kitap penen islewge úyretiw metodı bir neshe usıllardan turadı: oqıǵan materialdıń jobasın dúziw, mazmunın qaytarıp aytıp beriw, konspekt alıw h.t.b.
Oqıtıw metodınıń qurılısına kiretuǵın hám oqıw materialın ózlestiriwge járdem beretuǵın, muǵallim menen oqıwshınıń is-háreketine oqıtıw usılı dep aytıladı.
Oqıtıw metodı, usılı menen bir qatarda oqıtıw protsesinde hár túrli oqıtıw quralları da qollanıladı. Qural, ásbap, miynet hám háreket quralı degen mánisti bildiredi. Qurallar járdeminde hár túrli jumıslar orınlanadı, háreketler islenedi. Muǵallimniń bilim beriwinde hám oqıwshılardıń bilimlerdi iyelewinde járdem beretuǵın ásbaplar menen dereklerge oqıtıw quralı delinedi.
Ferǵaniy matematika, astronomiya, geografiya, fizika ilimleriniń izertlew metodların jarattı. Oqıtıw metodların qollanıp Damashq hám Baǵdad ilimiy oraylarında, medreselerinde sabaq berdi. Observatoriya ushın arnawlı ásbaplar soqtı, quyash saatın hám Nil dár`yasınıń betin ólsheytuǵın qural isledi. Xorezmiy geodeziya, matematika, geografiya, astronomiya hám basqa ilim tarawlarında izertlew metodların qollanıp ilimiy-ámeliy jumıslar alıp bardı. Birinshilerden bolıp induktsiya hám deduktsiya metodların qolladı, qosıw, alıw, kóbeytiw, bóliw qaǵıydaların jarattı. Sekundtı minutqa aylandırıw, qaldıq, korennen shıǵarıw ámellerin oylap taptı. Kórgizbeli oqıtıw, soraw-juwap, logikalıq bayan etiw, tájiriybe, baqlaw, sınap kóriw metodlarına tiykar saldı. Ol bul oqıtıw metodların, usılların hám quralların medreselerde, Baǵdadtaǵı ilim sarayında (danıshpanlar úyinde) balalardı oqıtıwda qolladı. Farabiy oqıtıw metodların, tálim-tárbiyanıń psixologiyalıq tiykarların, Estetikalıq tárbiya metodları menen quralların islep shıǵıwda biybaha xızmet etti. Tálim-tárbiyanıń eki; ıqtıyarlı hám májbúriy metodın kórsetti. Ol matematika, logika, meditsina, muzıka, tábiyat, huqıq til ilimleri menen shuǵıllandı hám bul ilimlerdiń izertlew metodların rawajlandırdı. Órnek metodına zor áhmiyet berdi, túsindiriw metodın joqarı bahaladı. Beruniydin oqıtıw metodları, usılları hám qurallarınan paydalanıwdıń ilimiy-ámeliy negizlerin islep shıǵıwı hám olardı turmısta qollawı onıń Úrgenishtegi Mámun akademiyasın ashıwı, basshı hám pedagog bolıp islew dáwirine tuwra keledi. Ol kórsetpeli oqıtıw metodlarınıń múmkinshiligine joqarı baha berdi, úlgi kórsetip, qızıqtırıp oqıtıwdıń tárepdarı boldı. «Mineralogiya» atlı miynetinde kásipke tayarlaw ustalarınıń óner úyretiw metodları jóninde pikirlerin bayan etti. Sol waqıtları keń tarqalǵan, bilimniń mánisine túsinbey yadlap alıwǵa tiykarlanǵan oqıtıw metodına qarsı boldı, túsindirip, kórsetip oqıtıw metodlarınıń abzallǵın dáliyllep berdi. «Túsiniw-yadlawdan jaqsı hám artıqmashdur»,-dep jazdı alım. Beruniy oqıtıw metodların teoriyalıq jaqtan islep shıǵıw hám tálim-tárbiyada qollaw menen didiaktikada ózine tán mektep jarattı.