5-мавзу. Саноат биноларининг турлари. Енгил саноат бинолари

1. Саноат биноларини лойиҳалашда бирхиллаштириш ва туркумлаш тушунчаларини изоҳланг.
2.Модул координациясининг ўзига хослиги нимадан иборат?

11-мавзу. Бир қаватли саноат бинолари

Бир қаватли саноат бинолари режада содда ва мураккаб шаклда бўлиши мумкин. Ҳозирги вақтда, кўп холларда, режада катта ўлчамларни ташкил этган тўғритўртбурчак шаклдаги (яхлит қурилиш) бинолар қўлланилмоқда. Режада П-Ш каби мураккаб шаклда бўлган бинолар аэрация қилинадиган ишлаб чиқариш корхоналарида кўп иссиқлиқ ва газ аралашма чиққан холларда ишлатилади, чунки ривожланган периметрлар ҳавони алмаштиришга ва тозалашга яхши имконият яратади.

Технологик жараённинг тавсифига кўра бир қаватли саноат биноларининг ечими оралиқ, зал, катакли (ячейка) ва бирлаштирилган турда амалга оширилади.
Технологик жараён оралиқ бўйлаб йўналган ва юк кўтаргичлар билан хизмат қилинган холларда оралиқ турдаги бинолар қабул қилинади. Оралиқлар ўлчами технологик жараёнга, жойлаштириладиган жиҳозлар ва буюмларнинг қамровларига боғлиқ бўлиб, 12-36 м қабул қилинади. Колонналар қадами 6,12 м ва ундан ортиқ хам (6м га каррали) қабул қилиниши мумкин. Бино бўйлаб транспорт алоқаси кўприк, осма юк кўтаргичлар, конвейрлар ва тўшама усти транспортлари ёрдамида амалга оширилади.
Аввал кўрсатиб ўтилганидек, саноат биноларини лойиҳалашда ўлчамлари 72x72, 144x72 м бўлган БТС ва БТО лардан кенг фойдаланилади.
Йирик ишлаб чиқариш корпусларини қатнов йўллари билан алоҳида даҳаларга бўлишади. Цехларни даҳаларга жойлаштиришда технологик жараёнлар шартларидан келиб чиқиб, бино фойдали майдонларини қисмларга ажратилади. Бўйлама ва кўндаланг қисмларга ажратиш усуллари лойиҳалащда қўлланилади. Бу иш бино ҳажмидан самарали фойдаланиш имкониятини беради.
Индивидуал лойиҳалащда бир қаватли крансиз ёки юк кўтариш қобилияти 5т гача бўлган (осма) бир қаватли саноат биноларида колонналар тури 12x6, 18x6, 24x6, 18x12, 24x12м қабул қилинади. Агар бинода кўприк кран лойиҳаланиб, унинг юк кўтариш қобилияти 50 т гача бўлса, бинодаги колонналар тўри 18x12, 24x12, 30x12м қабул қилинади.
Технологик жараён йирик ўлчамли маҳсулотларни ишлаб чиқариш ёки йирик жиҳозлар ўрнатилиш билан боғлик бўлган ҳолда зал туридаги бинолар лойиҳаланади. Бундай биноларнинг ораликлари 100м ва ундан ортиқ бўлиши мумкин. Одатда бундай бинолар фазовий конструкциялар билан ёпилади. Заллар бинода бўйлама ёки кўндаланг йўналишда жойлаштирилиши мумкин.
Зал туридаги бинолар бошқа турдаги бинолар билан битта бинога бирлаштирилиши ҳам мумкин. Яхлит, бир қаватли квадрат колонна турли саноат биноларида технологик жараённи тез-тез замонавийлаштириш масаласини амалга ошириш осон. Хажмий-режавий ечимнинг бундай тизими катакли тизим деб, иморатлар эса эгилувчан ёки универсал бинолар деб аталади. Ушбу турдаги биноларда колонналар тури 12x12, 18x18, 24x24,30x30 ва 36x36м қабул қилинади. Йирик колонналар тўридан фойдаланиш ишлаб чиқаришни замонавийлаштириш учун самарали хисобланади.
Бир қаватли саноат биноларининг ўзига хослиги шундан иборатки, барча технологик жараёнлар горизонтал текисликка жойлаштирилган, горизонтал транспорт (тўлиқ, осма, кранли), қурилиш ускуналари технологик жараёндан қатъий назар (йириклаштирилган устунлар, жиҳозларни ҳоҳлаганча суришга имкон борлиги) ҳамда бутун ишлаб чиқариш майдони бўйлаб (юқоридан ёруғлик фонари) табиий ёруғлик билан таъминланади. Бир қаватли саноат биноларининг камчилиги, фойдаланиш майдонининг ниҳоятда кенгайиб кетганлиги ва эксплуатация қилишга кўп ҳаражат сарфланишдир.
Бир қаватлик ишлаб чиқариш бинолари кенгайтирилган оралиққа, кўп оралиқли (муттасил қурилишга эга бўлган бино) ёки павильонли қурилиш биноларига эга бўлганлиги, тўғридан-тўғри бинони шомоллатишни таъминлаб берадиган, ташқи содда танлов билан, катта ёнғин хавфсизлигини таъминловчи шаклда бўлиши мақсадга мувофиқдир.