5-Mavzu: O’lchash usullari va vositalari. Reja

1-ramka; 2-shkala kursatkichi; 3- yozish mosdamasi;

4,6- yunaltiruvchi roliklar; diagramma lentasi;

7- urovchi baraban; diagramma rulonchasi;

9 - lenta yuritmasi; 10 - yozuv ruchkasi; 11- xrapovikli kurilma;

12- moslama; 13- jarayonni tavsiflovchi grafik chizigi;

14-diagramma lentasi; 15 - xrapovik.

Etalon degan atamani kup eshitganmiz. Ba’zilar uni standart tuigunchasi bilan adashtirishadi. Aslida esa etalon bilan standart

tushutasining orasidagi tafovut juda katta bulib, bunta uzingiz xam tezda shoxid bulasiz.

7.5. O’lchashlardagi xatoliklar, ularning tavsiflanishi, turlari

Etalonga ta’rif berishdan oldin bir oddiy fizikaviy xolatni kurib chikaylik.

Kulingizga muayyan (10 mm - 20 mm) uzunlikdagi chizgich yoki kalam olib, bir uchidan ushlab turing va ikkinchi uchini uning atrofida kichikrok burchakda tebrantiring. Bunda, kulingizdagi chizgich yoki kalamning ixtiyoriy olingan nuktasi, kanchalik u aylanish nuktasidan uzokda joylashgan bulsa, shunchalik katta kuchishga ega buladi. Biror bir kattalikning kiymatini olishda kullanilayottan vosita aniklik pogonasining kanchalik kuyi kismida joylashgan bulsa, kiymat xam shunchalik katta chetlashuv bilan olinishi mumkin. Endi tajriba ob’ektining tebranish markazining uzini muayyan burchakda tebrantiramiz. Ikkinchi tomondagi kuchish yanada kupayganini kuramiz. SHu sababdan, tebranish nuktasining kuzgalmas bulishligiga erishish nixoyatda muxim xisoblanadi.

Rang-barang ulchash vositalarining orasida mana shu tebranish markazini deyarli kuzgalmas xolda ushlab turuvchi maxsus vositalar bor. Ularga etalon nomi berilgan.