5-мавзу. Корхонанинг инновацион стратегияси ва инновацион салоҳияти. Режа

5.3. Корхоналарда инновацион фаолиятнинг ташкилий стратегияси. Инновацион ривожланиш. Корхонанинг технологик стратегияси
Корхоналарда стратегик ривожланишнинг қуйидаги таянч турлари мавжуд: интеграл стратегия, интенсив диверсификацияланган ва интенсив ўсиш, химояланиш стратегияси, инвестицион ўсиш стратегияси, оптимал ва паст харажатлар стратегияси.
Интенсив ўсиш стратегияси бозорда қулай позицияга эга бўлганда, корхона узоқ муддатли рақобатга эришганда ҳамда интеграл ўсишга халақит берилаётган шароитда қўлланилади. Уни амалга ошириш тартиби қуйидаги кўринишга эга бўлади: мавжуд бозорда ўз улушини ошириш; янги бозорга чиқиш; янги товар маҳсулотлари ёки хизмат турлари бўйича бозорга кириб бориш.
Анъанавий интенсив ўсиш стратегиясини яхшилаш қуйидаги ҳолатларда қўлланилади:

• 
  фаол ривожланаётган бозорда мавжуд бозор улушини сақлаб туриш ва аста-секин унинг ўсиб боришига эришиш;
  
• 
  бошқа активларни сотиб олиш имкони бўлмаганда ёки мақсадга мувофиқ бўлмаганда.
  

Ушбу стратегиянинг ўзига хос жиҳати корхона улушини кенгайтириш, ривожланаётган бозорда корхона мавқеини мустаҳкамлашнинг барча интенсив ўсиш омилларидан оқилона фойдаланиш ҳисобланади.
Интеграл ўсиш стратегияси корхонанинг фаол ўсишини таъминлашга қаратилган бўлади. Ушбу ҳолат бошқа бозор иштирокчилари анъанавий фаолият шароити давом этаётган пайтда намоён бўлади. Бу бошқа корхоналар активи ёки хизмати бўлиши мумкин. Стратегияни қўллашнинг энг кўп тарқалган йўли – рақобатчининг ишлаб чиқариш қувватини сотиб олишдир. Бошқа стратегия одатда қуйидаги вазифалар қўйилганда қўлланилади:

• 
  фаол ривожланаётган бозор сегментида мавжуд бозор улушини сақлаб қолиш;
  
• 
  бизнесни фаол ривожлантириш, жумладан хорижий давлатларда ҳам;
  
• 
  харажатларни, рақобат босимини камайтириш ҳисобига бизнеснинг фойдалилигини ошириш.
  

Диверсификацияланган ўсиш стратегияси. Диверсификация лотинча (diversificatio) сўзидан олинган бўлиб, корхона (бирлашма)ларнинг фаолияти соҳалари ва ишлаб чиқарадиган маҳсулотлари турининг кенгайиши ва янгиланиб туришини англатади. Ушбу стратегия қуйидаги ҳолатларда қўлланилади:

• 
  ноаниқлик ва хавф-хатар мавжуд бўлган шароитда барқарорликни таъминлаш;
  

• 
  янги бизнес турини яратиш ҳисобига корхонанинг даромадлик даражасини ошириш;
  
• 
  мавжуд хомашё ва ускуналар ёрдамида янги истеъмол хусусиятларига эга маҳсулотларни яратиш;
  
• 
  мавсумийлик шароитида бизнеснинг хавфсизлиги ва ишончлиги муаммосини ечиш, маълум ресурслар турини тиклаш ва бошқалар.
  

Диверсификация бўйича қарор қабул қилиш унинг турини, қамрови ва молия ресурсларини талаб этади. Дастлаб қуйидаги саволлар пайдо бўлади. Асосий фаолият турида яқин ёки узоқ бўлган бизнес тури қўлланилаяптими? Ушбу бизнес турига чекланган пул маблағларидан фойдаланилаяптими ёки катта ҳажмдаги инвестиция жалб қилиш зарурми? Бизнеснинг бир неча йирик турларига кириш имкониятлари қандай? Бунинг учун сценарий ишлаб чиқиш ва унинг асосида корхонанинг ривожланиш йўналишларини аниқлаш лозим.
Диверсификацияланган ўсиш стратегияси ҳам технологик, ҳам мақсадли маҳсулот соҳасида амал қилиши мумкин.
Истиқболда корхоналар юқори технологик ва интеллектуал сиғими юксак бўлишга интилиб бораверади. Буни жаҳон миқёсидаги етакчи корхоналар мисолида кўриш мумкин.
Диверсификациялаш ҳар бир корхонанинг барқарор ривожини таъминлайди. Корхонанинг иқтисодий фаолияти фойдага боғлиқ экан диверсификацияга талаб ҳам ўсиб боради.