4-modul. Uch fazali tok elektr zanjirlari

Uch fazali EYuK, kuchlanish va tok sistemasini hosil qilish

Uch fazali EYuK uch fazali sinxron generatorda hosil qilinadi. Ushbu generator (7.1-rasm, a) qo‘zg‘almas stator va uning ichida aylanuvchi rotordan iborat. Statorning pazlariga (ariqchalariga) o‘ramlar soni o‘zaro teng bo‘lgan va bir-biridan faza bo‘yicha 120⁰ ga siljigan (yoki T/3 davr farq qilgan) uchta A-X; B-Y; C-Z chulg‘amlar joylashtirilgan. Chulg‘amlarning bosh uchlari A, B, C va oxirgi uchlari X, Y, Z harflari bilan belgilangan. Har bir chulg‘am uch fazali generatorning alohida fazasi hisoblanadi^*. Bu chulg‘amlarda (fazalarda) induksiyalangan EYuK larning ta’sir yetuvchi qiymatlari E_A, E_B, vaE_C harflari bilan belgilanadi.

Rotor o‘zgarmas magnit (elektromagnit) dan yasalgan bo‘lib, mashinaning asosiy magnit maydonini hosil qilish uchun xizmat qiladi. Unga o‘ralgan “uyg‘otish chulg‘ami” dan o‘tadigan tok yordamida rotorning magnit maydonini boshqarish mumkin. Rotor o‘zgarmas burchak tezligi bilan aylanganda uning magnit kuch chiziqlari statorning har bir chulg‘amida (fazasida) elektromagnit induksiyasi qonuniga ko‘ra, amplituda va chastotalari bir xil bo‘lgan, ammo bir-birlaridan faza bo‘yicha 2 ga (yoki T/3 davrga) farqlanuvchi quyidagi sinusoidal o‘zgaruvchan EYuK larni induksiyalaydi:
(7.1)
Bu ifodalarga mos grafiklar 7.1-rasm, b da ko‘rsatilgan.
(7.1) ifodadan uch fazali EYuK lar sistemasining simmetrikligi ko‘rinib turibdi.
Yuqoridagiga o‘xshash yo‘l bilan uch fazali kuchlanish va tok sistemasi uchun ham quyidagi ifodalarni yozish mumkin:

Demak, uch fazali EYuK, kuchlanish va toklarning o‘zgarish qonuniyatlari bir xil ekan.
Chastota va amplitudalari bir xil bo‘lib, faza jihatdan ga farq qilgan uchta EYuK lar (yoki toklar) yig‘indisi uch fazali EYuK larning (yoki toklarning) simmetrik sistemasi deyiladi. EYuK larning simmetrik sistemasida uchchala faza EYuK lari oniy qiymatlarining yig‘indisi istalgan vaqt lahzasida nolga teng. Masalan, grafikdan (7.1-rasm, b) foydalanib, t₁ vaqt uchun quyidagini yozish mumkin:





Shuningdek, grafikdan ko‘rinadiki har bir faza EYuK lari o‘zlarining maksimumlariga T/3 davr o‘tib erishadi. Shunga ko‘ra, EYuK vektorlari larning geometrik yig‘indisi quyidagicha (7.1-rasm, v)


bo‘lib, qirrali simmetrik yulduz shaklini tashkil etadi, 7.1-rasm, b va v dagi grafik haqidagi vektorlar diagrammasi generator rotorining soat mili harakati yo‘nalishida aylanishiga mos keladi. Bunda hosil bo‘lgan fazalarning ketma-ketligi (almashinuvi) fazalarning to‘g‘ri ketma-ketligi deyiladi. 7.1-rasm, v da ko‘rsatilgan vektor diagrammada esa EYuK vektorlari o‘zlarining effektiv qiymatlarida ifoda qilingan.