4-mavzu. Ilashish muftasi

3.4-§. Узатмалар қутисидаги юкланишлар
Текширув ҳисоблари валларнинг мустаҳкамлигини аниқлашдан бошланади, чунки узатмалар қутисининг иш жараёнида аввало шестерняларнинг тўғри илашиши муҳим аҳамиятга ега, бу еса ўз навбатида валларнинг мустаҳкамлигига боғлиқдир. Шунинг учун кўп ҳолларда валларнинг мустаҳкамлик заҳира коеффиценти 5-10 атрофида бўлади. Одатда валларни ҳисоблаш иккиламчи вални ҳисоблашдан бошланади. [5]
Поғонасиз узатмаларнинг таснифи ва уларга кўйиладиган талаблар.
1) Ишчи жисмга кўра:

• гидравлик (гидродинамик, гидростатик)
• электрик (ўзгармас ток, ўзгарувчан ток)
• механик (фрикционли, импулсли)

2) Қувватни узатиш усулига кўра:

• қувват оқимини бўлмасдан (бир оқимли)
• қувват оқимини иккига бўлиб (икки оқимли)

3) Узатиш сонининг ўзгаришига кўра:

• узатиш сонини ўзгартирувчи ички автоматизмининг мавжудлиги
• узатиш сонини ўзгартириш учун ташқи мослама мавжудлиги
• узатиш сонини комбинациялаштирилган ўзгартириш усулининг мавжудлиги

Поғонасиз узатма ўз вазифасини тўлиқ ва самарали бажариш учун қуйидаги функционал талабларга жавоб бериши керак:

• Қандай усулда ишлашидан қатъий-назар узатиш сонини керакли диапазонда ўзгаришини таъминлаши;
• Ишчи диапазонида ФИК юқори бўлиши керак;
• Минимал масса ва ўлчамларга эга бўлиши керак;
• Технологияга мос ва арзон нархга эга бўлиши керак.

Механик фрикцион поғонасиз узатмалар
Механик фрикцион поғонасиз узатмалар (улар кўпинча вариаторлар деб аталадилар) етакчи ва етакланувчи қисмлар орасидаги боғланишга кўра бевосита контактли ва пона-тасмали бўлади. Бундай узатмаларда механик ҳаракатни узатиш учун ишқаланиш кучидан фойдаланилади. Фрикцион узатмаларда ички автоматизм йўқ, узатиш сонини ўзгартирувчи махсус автомат бошқарув тизимлари керак. Бундан ташқари ҳаракатни бошлаш учун илашиш муфтаси керак.