4-mavzu. Ilashish muftasi

4-МАВЗУ: УЗАТМАЛАР ҚУТИЛАРИ

Таянч иборалар: узатмалар қутиси, поғонали, поғонасиз, комбинациялашган, шистеня, синхранизатор, механик, гидравлик, электрик узатмалар қутиси.

 3.1-§. Узатмалар қутисининг вазифаси ва таснифи

 Узатмалар қутиси узатмалар сонини ошириш ёки камайтириш ҳисобига автомобилнинг етакчи ғилдиракларидаги тортиш кучини ва ҳаракатланиш тезлигини ўзгартириш учун хизмат қилади. Бундан ташқари узатмалар қутиси автомобилнинг орқага юришини ҳамда у тўхтаб турган пайтда двигател ишлаб турган ҳолда ёки салт юриш пайтида двигател тирсакли валини етакчи ғилдираклардан узоқ муддатга ажратиб туришни таъминлайди. [5]

Узатмалар кутисининг таснифи:
1) Узатишлар сонини ўзгартириш бўйича:

• поғонали (энг кенг тарқалган)
• поғонасиз
• комбинациялашган

2) Конструктив схэмаси бўйича:

• ўқлари қўзғалувчи валли (планетар редукторлар)
• ўқлари қўзғалмас валли (икки, уч ва кўп валли)

3) Поғоналар сони бўйича:

• уч поғонали
• тўрт поғонали
• беш поғонали
• кўп поғонали

4) Шестерняларнинг тури бўйича:

• тўғри тишли
• қия тишли
• шеврон тишли
• аралаш тишли

5) Поғоналарни алмаштириш усуллари бўйича:

• кареткалар ёрдамида
• енгил қўшиладиган муфта ёрдамида
• синхронизатор ёрдамида

6) Бошқариш усусли бўйича

• тўғридан – тўғри узатмалар қутисини бошқариш
• масофадан туриб бошқариш
• ярим автомат
• автомат

7) Етакловчи ва етакланувчи қисмларнинг ўзаро боғлиқлиги бўйича:

• механик
• гидравлик
• электрик
• комбинациялашган.

Узатмалар кутисига кўйиладиган талаблар ва уларнинг кондирилиши.

• Автомобилнинг оптимал тортиш ва тежамкорлик хусусиятларини двигателнинг берилган ташқи тезлик ҳарактеристикаси учун таъминлаш;
• Ишлаганда ва поғоналарни алмаштираётганда шовқинсиз ишлаш;
• Енгил бошқариш;
• Юқори ФИК;
• Умумий талаблар.