4-mavzu. Ilashish muftasi

Ишлаганда ва поғоналарни алмаштираётганда шовқинсиз ишлаш;
Ҳар-хил шовқинлар инсонни жисмоний меҳнат каби чарчатади, бундан ташқари, механизмлардаги шовқин улардаги урилишлар, тебранишлар, юқори ишқаланишлардан ҳосил бўлади. Охиргилар еса узел ва деталларни тез ишдан чиқишини сабабчиси бўлади.
Ушбу талаб, аввало, енгил автомобилларга тегишли. Шавқиннинг асосий сабабчилари урилишлар ва тебранишлар бўлади.
Шовқин сабабларини бартараф етиш мақсадида қуйидаги конструктив ечимлар амалга оширилади:

• валлар ва шестернялар кераклича юқори қаттиқликка эга бўлиши, узатмалар қутиси двигателни максимал моментини узатаётганда унинг валларининг умумий егилиши 0,2 мм ошмаслиги керак;
• қия ёки шеврон тишли шестернялар ишлатилиши керак;
• картер ён томонлари билан шестернялар орасида масофа 3 мм, шестернялар ва картер туби орасида масофа 15 мм дан кам бўлмаслиги керак;
• картер томонларида нисбатан катта текис юзалар бўлмаслиги керак;
• картерда ўрнатиладиган подшипниклар таянчларида қаттиқлик қовурғалари бўлиши керак.

поғоналар алмаштиришни урилишларсиз, шовқинсиз бажарадиган қурилмаларни ишлатиш (тишли кареткалар, синхранизатор) керак.

Енгил бошқариш:
Узатмалар қутисини енгил бошқарилишига катта еътибор берилади, чунки ҳайдовчи тез-тез шу ишни бажаради. Бошқаришни осонлаштириш мақсадида:

• механик узатмада поғоналар сони 6 тадан ошмаслиги керак ёки қўшимча узатмалар қутиси ўрнатилиши керак. Узатмалар қутисини бошқариш ричаглари ҳайдовчи учун комфорт зонада жойлаштирилиши лозим;
• поғоналарни алмаштиришни осонлаштирадиган тишли кареткалар ва шестернялар, синхронизаторлар ишлатилиши керак. Синхронизаторлар зарба ва шовқинни бартароф етишдан ташқари сарфланадиган кучни ҳам камайтиради;

бошқаришни енгиллаштириш масаласини узил-кесил ҳал етиш учун бошқаришни автоматлаштирилиши керак.

Механик узатмалар қутисини автоматлаштириш уч даражада бўлиши мумкин:

• Оптимал поғонани кўрсатувчи белгилар;
• Поғоналарни ярим автоматик равишда ўзгартириш;

Поғоналарни алмаштиришни тўла автоматлаштириш.

Юқори ФИК. Механик узатмалар қутисида ФИКни юқори бўлиши моментни узатишда қатнашаётган илашмалар сони минимал бўлиши, тишларни ва валларни ишлови сифатли бўлиши, мустахкам ва сифатли подшипниклар кўлланилиши ва асосий деталларини юқори бикрлиги билан таъминланади. Гидромеханик узатмаларда комплексли ва блокланувчи гидротрансформатор, планетар механизм, кам қувват оладиган бошқарув тизими қўлланилиши билан еришилади.
ФИКга таъсир етувчи муҳим омиллар бу: узатмалар қутисининг кинематик схэмасини тўғри танланиши, айланиш частотаси, узатилаётган қувват, мойлаш тизимининг самарадорлиги, картер, шестерня ва валларнинг аниқ тайёрланиши ва ўрнатилиши хисобланади.