4-ma’ruza: Mavzu: iva va va guruh elementlari ning xossalari

Qalay rudalardan oson qaytarilishi mumkin bo’lgani uchun kishilarga qalay va mis qotishmasi-bronza holida qadimdan ma’lum bo’lgan. Bronza bizning eramizdan ilgari uch mingginchi yillarda topilgan. Qalayning uchta allotropik shakl o’zgarishi bor. Odatdagi qalay kumushdek oq metall bo’lib,uning solishtirma og’irligi 7,3 ga teng ts=2320, tqayn=22700 Qalay tetragonal sistemada kristallanadi, yaxshi yassilanadi, undan yupqa qalay qog’ozlar tayyorlash mumkin.Tayoqcha holidagi qalay egilsa, qirsillaydi, buning sababi shuki, qalay kristallari sinadi va o’zaro ishqalanadi. Odatdagi qalay ba’zan β-qalay deb yuritiladi.

• Qalay rudalardan oson qaytarilishi mumkin bo’lgani uchun kishilarga qalay va mis qotishmasi-bronza holida qadimdan ma’lum bo’lgan. Bronza bizning eramizdan ilgari uch mingginchi yillarda topilgan. Qalayning uchta allotropik shakl o’zgarishi bor. Odatdagi qalay kumushdek oq metall bo’lib,uning solishtirma og’irligi 7,3 ga teng ts=2320, tqayn=22700 Qalay tetragonal sistemada kristallanadi, yaxshi yassilanadi, undan yupqa qalay qog’ozlar tayyorlash mumkin.Tayoqcha holidagi qalay egilsa, qirsillaydi, buning sababi shuki, qalay kristallari sinadi va o’zaro ishqalanadi. Odatdagi qalay ba’zan β-qalay deb yuritiladi.

Qalay havo yetishmaydigan joyda qizdirilsa oksidlanib SnO- ni hosil qiladi. 2Sn+O2=2SnO.

• Qalay havo yetishmaydigan joyda qizdirilsa oksidlanib SnO- ni hosil qiladi. 2Sn+O2=2SnO.
• SnCI2 ga ishqor ta’sir ettirish yo’li bilan ham SnO ni olish mumkin.
• Qora tusli amfoter oksid ,ammo unda kislotalilik xossasi ancha kuchliroq . SnO kislotalarda yaxshi erib, qalayning ikki valentli tuzlarini hosil qiladi.

SnO+ 2HCI=H2O+SnCI2 .

• SnO+ 2HCI=H2O+SnCI2 .
• SnO gazlamalarga gul bosishda qaytaruvchi sifatida va yoqut shisha tayyorlashda ishlatiladi.
• SnO2-qalay(IV)-oksidi tabiatda kasseterit nomi bilan uchraydigan mineral bo’lib,qalayning eng muhim rudasidir.Sn havoda qizdirilganda SnO2 hosil qiladi.U oq tusli kristalla modda bo’lib,suvda erimaydi.Agar ishqorlar bilan qo’shib qizdirilsa, stannat kislota H2SnO3 ning tuzlari stannatlarni hosil qiladi.
• SnO2+ 2NaOH= Na3SnO3+H2O