3 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Республикамизда замонавий нефт битумларидан фойдаланиш эҳтиёжи 
1
 
https://strategy.regulation
.gov.uz.document.1

---

113
Нефт битумлари асосан ҳар хил турли шароитларда ишлатилади ва эксплуатация қилинади. 
Бизга маълумки, ҳароратнинг ошиши ҳаводаги кислороднинг фаол ҳаракат таъсири ҳамда бетон
ёки (грунт) чегараларида юзавий каталитик таъсири билан шиддатли оксидланишига олиб келади. 
Оқибатда аралашмаган моддалар композицион бирикмалар ўза билинмас таъсирлашиб, 
эскиришга олиб келади.
Тадқиқот натижалари шуни кўрсатадики, битумнинг оксидланиши унинг физик-кимёвий ва 
эксплуатацион кўрсаткичларига: қовушқоқликнинг ошиши, коррозион жадаллик, едирилишга 
қарши хусусиятларнинг чидамлилиги камайиши ва бошқа бир қанча хусусиятларга боғлиқдир.
Битумнинг чуқур оксидланиш тезлиги композиция таркибидаги моддаларнинг 
қовушқоқлик ҳароратига чидамасилиги билан баҳоланади, бунда углеводородлар таркибий 
жиҳатдан кислородни тез қабул қилиши ва олтингугурт миқдорининг ортиқлиги ҳамда битумнинг 
базавий таркиби орқали аниқланади. Нефтнинг қолдиқ фракцияларидан тайёрланган қурилиш 
битумларида термооксидланишга мустаҳкамлигини оширишда маҳсулот композицияси таркибига 
оксидланишга бирикмаларни қўшиш орқали фойдаланиш ижобий таъсир кўрсатади. Нефт 
битумларини фойдаланилганда тезлик билан оксидланиш жараёни содир бўлса, битум 
композицияси таркибига оксидланишга қарши қўндирмаларни қўшиш ижобий самара бериб, 
унинг жадаллигини кескин камайтиради деган илмий хулосалар олиш мумкин.
Нефт битумларининг коррозияга қарши хусусиятини оширишнинг омиллари-
Нефт 
асосининг юқори ҳароратда кучли оксидланиши металл юзаларининг шиддат билан коррозияга 
учрашини тезлаштиради. Коррозиянинг олдини олишнинг асосий факторларидан бири маҳсулот 
композицияси таркибида сув миқдорининг мавжуд бўлмаслигидир. Битумтаркибига коррозияга 
қарши хусусиятини оширишда коррозига қарши ингибиторларни қўллаш ижобий таъсир 
кўрсатади. Ушбу қўшилмалар оксидланишни зудлик билан тўхтатиб, асос консентрациясида 
агрессив элементларнинг камайишини ҳамда битум таркибидаги нордон маҳсулотларни нейтрал 
ҳолатга ўтказишини таъминлайди. Металл юзасида битум қатламининг ҳимояловчи 
хусусиятларини ҳам оширади. Битум композициясини тайёрлашда унинг коррозияга қарши 
хусуситяларини оширишда меъёрий жиҳатдан коррозияга қарши қўндирмаларни қўшиш 
металнинг узоқ вақт юқори юкланишда ишлашини таъминлайди.