3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

 
9.4. Янги товарни яратиш жараёни ва уларни тадқиқ қилишнинг ўзига хос 
хусусиятлари 
1
М.Портер. Международная конкуренция. М. Прогресс, 1996, 202 -бет. 

---

153 
 
Баҳо - товар қийматининг пулдаги ифодаси бўлиб, бозор элементлари ичида 
энг мураккаби ҳисобланади. У ўзгарувчан, ҳаракатчан, бозордаги конъюнктурали 
тебранишларга мослашувчан, доимо ўзгариб турувчи механизмдир. Узоқ вақт 
давомида иқтисодиётимизда барқарор баҳолар аҳволини товар ва хизматлар билан 
таъминлашдаги ижтимоий ҳақиқатнинг асосий тамойилли деган фикр ҳукмрон эди. 
Ўзгармас баҳолар барқарор ишлаб чиқариш ривожига ва талабни қондиришга 
тўсиқлик қилади. Баҳоларни ташкил қилишнинг ҳаққонийлиги иллюзиясини вужудга 
келтиради. Бугунги кунда баҳолар тизими анча чалкашки, уни тушуниб етиш бир 
мунча мураккаб, энг асосийси у хўжалик юритишнинг янги бозорлар шароитига 
мослашмоғи лозим.
Бозор баҳоларининг асосий хусусияти - уларнинг доимо ўзгариб туриш 
қобилиятидир. Бу табиий, чунки баҳолар талаб ва тақлифни ўзаро боғловчи 
воситадир. Бизга маълумки, уларнинг ҳар иккаласи ҳам ҳаракатчан. Шунинг учун 
маркетинг стратегиясида шунчалик ҳаракатчан баҳолар сиёсатидан фойдаланилади. 
Бу сиёсат товарнинг бозордаги ҳаракатини товар ҳаётийлик даврини турли 
босқичларини тартибга солиш ва бошқаришни, бозорга янги истеъмол товарлари ва 
ишлаб чиқариш воситаларини киритишни, эскирган моделларни бозордан сиқиб 
чиқаришни таъминлайди. Баҳолар ҳеч қачон сабабсиз ўзгармайди.
Маркетингли ечимлар тизимида баҳони ташкил қилишда энг аввало нимага 
аҳамият бериш керак, товарнинг бирламчи баҳоси қандай бўлиши, фойда олиш учун 
ва бозорда ўз маҳсулотини улушини ошириш учун уни қандай ўзгартириш 
керак?Маркетинг бўйича мутахассислар бу саволларга жавоб беришга турлича 
ёндашадилар. Лекин уларнинг барчаси маркетинг дастурининг умумий стратегиясига 
асосланади. Бу ёндашишларнинг асосийларига тўхталиб ўтамиз.
Бирламчи баҳони аниқлашда вақт бирлиги ичида баҳо даражасининг 
ўзгаришини аниқ ҳисоблаш муҳим аҳамият касб этади. Бу ҳисоблаш бозор 
сегментига, товарнинг ҳаётийлик даврига, товарга талаб ва тақлифнинг потенциал 
миқдорига боғлиқ бўлади. Маркетингда товар сиёсати ижтимоий товар ишлаб 
чиқаришнинг барча босқичлари, янги ишлаб чиқаришнинг, тақсимлашнинг, алмашув 
ва истеъмолчининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда юритилади.
Фирма баҳо сиёсатида товар ва хизматлар бирламчи баҳосини ўрнатишга 
маркетинг нуқтаи назаридан ёндашишнинг ўзига хос хусусияти харидор ўз фирмасига 
доимо ишонади.
Бозор иқтисодиётига ўтиш даврида баҳолар аҳамиятининг ортиб бориши 
кузатилмоқда, чунки мана шу даврда умумий ишлаб чиқариш ҳажми, харажатлар 
ошиши иқтисодий қийинчиликлар билан уйғунлашиб кетмоқда. Молиявий ва банк 
бошқариш 
тизимларининг 
сусайиши, 
транспорт 
ва 
миллий 
иқтисодиёт 
тармоқларининг кучсизланиши баҳо конкуренциясини ошириб юборди. Баҳолар 
даражаси кўп ҳолларда харидор томонидан белгиланади.