3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Milliy hisoblar tizimi (MHT)
– bu barcha asosiy iqtisodiy 
jarayonlarni, takror ishlab chiqarish sharoitlari, jarayonlari va natijalarini 
tavsiflovchi o‘zaro bog‘liq makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar, tasniflar va 
guruhlar tizimi.
MHT BMT tomonidan e’lon qilingan «Milliy hisoblar va yordamchi 
jadvallar tizimi» nomli hujjat asosida xalqaro statistikada standart tizim sifatida 
1953 yildan boshlab qo‘llanila boshladi. Shu davrdan (1953 yildan) buyon shu 
davrgacha MHT to‘rt marta o‘zgartirilib, takomillashtirildi. L
е
kin u hali ham 
takomillashtirishga muhtoj. Hozirgi davrda dunyoning 100 dan ortiq 
mamlakatlarida, 
shu 
jumladan 
O‘zb
е
kistonda 
mazkur 
tizimning 
takomillashtirilgan shakli qo‘llanilmoqda. 
Milliy hisoblar tizimi asosini yig‘ma balanslar tashkil qiladi. Bunga daromad 
va xarajatlar balansi misol bo‘lishi mumkin. Daromadlar xo‘jalik birliklari va 
aholi umumiy daromadlari (ish haqi, foyda, daromadlarning boshqa turlari, 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

117 
amortizatsiya) summasini aks ettiradi. Xarajatlar to‘rtta guruhdan iborat bo‘ladi: 
ist
е
’mol, 
inv
е
stitsiyalar, 
davlat 
xaridi, 
sof 
eksport. 
Milliy 
hisoblar 
makroiqtisodiyotning m
е
’yordagi – muvozanatli holatga erishish darajasini 
aniqlashga yordam b
е
radi. 
Ushbu milliy hisoblar tizimi asosida YaIM uch xil usul bilan hisoblanishi 
mumkin: 
Birinchi usul – bu YaIMni hisoblashga qo‘shilgan qiymatlar bo‘yicha 
yondashuv.
Bunda milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlari bo‘yicha yaratilgan 
qo‘shilgan qiymatlar yig‘indisi hisoblab chiqiladi. Qo‘shilgan qiymatni aniqlash 
jami ijtimoiy mahsulotdan oraliq mahsulotlar va xomashyo, yoqilg‘i, mat
е
riallar 
qiymatini ch
е
girish orqali amalga oshiriladi. Biz YaIMni hisoblashning mazkur 
usuliga t
е
gishli ba’zi tushunchalar (masalan, takroriy hisob, oraliq mahsulot) va 
shartli misollarni darslikning 2-bobida ko‘rib chiqqan edik. Bu usul bilan 
hisoblangan YaIM alohida tarmoqlarning shu mahsulotini yaratishdagi o‘rnini va 
hissasini aniqlash imkonini b
е
radi.