3 мавзу. Сиёсатшуносликка оид амалий ва фундаментал тадқиқотлар таҳлили

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
III. Сиёсий прогнозлаш 
 
Сиёсий прогноз тушунчаси
Сиёсий таҳлилнинг иккинчи блоки - сиёсий прогноздир. Сиёсий
прогнознинг объектлари, биринчи ўринда, сиёсий тизим ва сиёсий жараён. 
Назарий сиёсатшунослик, биринчи навбатда, прогнозни бир мамлакат ёки 
ҳаттоки бутун дунёнинг сиёсий тавсири сифатида кўриб чиқади. Бошқача 
қилиб айтганда, маълум давр мобайнида бир ёки бир қанча сиёсий 
тизимларининг ривожланиши мумкин бўлган йўналишлар кўриб чиқилади.
Сиёсий прогнознинг бундай анъанаси узоқ тарихга эга: ўтмишнинг деярли 
барча ижтимоий мутаффакирлари идеал жамият тасвирини яратмоқчи 
бўлганини, ҳам прогноз деб аташ мумкин. Кўпинча бундай прогнозлар 

---

тақдим этилган ҳамма мезонларга жавоб бермаган, чунки улар исталган 
келажакнинг тасвирини яратишган, лекин унга эришиш йўлларини 
кўрсатишмаган. Аммо, улар илмий асосланган бўлганлиги сабабли, уларни 
сиёсий прогнозга оид дейиш мумкин.
Нихоят, сиёсий фан ривожланишининг ҳозирги даврида назарий 
сиёсатшунослик сохасидаги сиёсий прогнозлар илмий, эҳтимоллик ҳарактерга 
эга, сабаблар билан биргаликда сиёсий тизимларда бўлиши мумкин 
ўзгаришлар йўналишларини кўрсатадилар. Жумладан, А. Панарин 
културологик (маданиятшунослик) усул асосида сиёсий тизимларнинг 
ривожланишини прогноз қилиб кўрди. Бу прогноз турли сиёсий маданиятлар 
томонидан жиддий идеологик таъсирларни қабул қилиш асосида бир неча
йирик сиёсий ўзгаришларни муқобил вариантларини кўриб чиқишга имкон 
беради. Фикримизча, назарий сиёсатшунослик маҳсули бўлган бундай сиёсий 
прогнозларни келажакнинг сиёсий лойихалари деб аташ мақсадга мувофиқ.
Улар ҳақиқатдан ҳам глобал ҳарактерга эга. "Лойиха" термини шунга ўхшаш 
йирик прогнозларнинг мазмунини акс эттиради. Шунинг учун биз сиёсий
лойихалашни сиёсий прогноз чегарасидан чиқарамиз. Бу ерда сиёсий прогноз 
биз томондан сиёсий тизимни ёки унинг алоҳида субъектларнинг келажакда 
бўлиши мумкин бўлган ҳолатлари баёни сифатида қабул қилинади.