3 мавзу. Сиёсатшуносликка оид амалий ва фундаментал тадқиқотлар таҳлили

Актив ва пассив, ўзи амалга ошадиган ва ўзи-ўзини рад этадиган
прогнозлар 
Қидирув ва норматив прогнозлар ҳақида гап кетганда, уларнинг актив 
ва пассивларга бўлинишини ҳам таъкидлаш керак. Сиёсий қарор қабул 
қилишда ривожланган ҳар қандай прогноз актив прогноздир, шундай қилиб 
актив деб - барча норматив прогнозларни аташ мумкин. Кидирув 
прогнозларини эса, актив деб улар ҳолатни ўзгартириш мақсадида қарор 
ишлаб чиқишни бошлаш учун асос бўлса атаса бўлади. Лекин қидирув 
прогнозларининг асосий вазифаси - сиёсий қарорнинг асоси эмас, шунинг 
учун улар кўпинча пассив ҳарактерга эга.
Прогноз объектига прогнознинг таъсири муаммоси асносида ўзи амалга 
ошадиган ва ўзи-ўзини рад этадиган прогнозлар бўлиши мумкин. Биринчи 
ҳолатда прогноз шунчаки “кучли” бўлиши мумкин, бунинг учун шароит 
бўлмаса ҳам, улар амалга ошади. Шунингдек, конунчилик ҳокимятининг 
юқори органи билан қарама-қаршиликда бўлган давлат бошлиғи 
буюртмасини бажарадиган таниқли экспертлар праламентнинг муддатдан 
олдин тарқалиб кетишини прогноз қилган бўлса, масалани айнан шундай
ечилишига олиб келиши мумкин. Бундай прогноз хатоли ҳисобланади, чунки 
унда прогноз қилинган воқеа нотўғри тарзда тушунтирилган. Аммо, қарор 
қабул қилувчи шахсга прогнозчиларнинг катта таъсир омили шундай 
прогнознинг амалга ошишга имкон яратиб берди. 
Бу мисол шуни кўрсатадики, прогнознинг амалга ошиш салоҳияти доим 
унинг муваффақиятни белгиламайди.
Ўзини-ўзи рад этадиган прогнозлар амалга ошмайдилар. Улар учун 
сиёсий ҳолатнинг бўлиши мукмин бўлган вариантлардан бири салбий 
оқибатга олиб келишини кўрсатиш муҳум. Бу қарор қабул қилувчи шахслар

---

мазкур муаммога катта эътибор беришлари ва бўладиган воқеани олдини 
олиш учун зарур ҳисобланади. Натижада прогноз амалга ошмайди, лекин 
самарали бўлади, чунки унинг вазифаси - прогноз қилинадиган объектга 
шундай таъсир кўрсатишки натижада, прогноз қилинган сценарийни амалга 
ошмаслигига имкон туғилсин.