3-mavzu. Obligatsiyalar bozori. Aksiyalar bozori. Reja

1. To‘lov haqida qaror (dividendlar e’lon qilish).
Dividend to‘lovlari haqida qaror aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida qabul qilinadi. Dividend jamiyatning Direktorlar Kengashi tavsiya qilgan miqdordan katta bo‘lishi mumkin emas. Agar Direktorlar Kengashi bunday to‘lovni tavsiya qilmagan bo‘lsa, aksiyadorlar yig‘ilishi dividend to‘lovlari haqida qaror qabul qila olmaydi. Bunday holat qonunchilikda belgilab qo‘yilgan bo‘lib, shu bilan asoslanadiki, aksiyadorlar yig‘ilishi ko‘pincha o‘z qo‘yilmalaridan (aksiyalar bo‘yicha dividend) daromad olishdan iborat bo‘lgan o‘z manfaatlarini ko‘zlaydi, bu esa biznesni rivojlantirish manfaatlariga (foydani yangi loyihalar amalga oshirishga kiritish) zid kelishi mumkin. Shu sababli Direktorlar Kengashi, jamiyat boshqaruviga eng yaqin organ sifatida, dividend hajmini tavsiya qiladi. Agar Direktorlar Kengashi bunda aksiyadorlarning manfaatlarini hisobga olmaydigan bo‘lsa, u tarqatib yuboriladi. Shu sababli Direktorlar Kengashi «ikki olov orasida» qoladi: bir tomondan, kelajakda dividendlar olish uchun biznesni rivojlantirish zarur; boshqa tomondan – joriy dividendlarni to‘lash kerak. Aksiyalar bo‘yicha dividend to‘lovlari hattoki foyda mavjud bo‘lganda ham aksiyadorlik jamiyati uchun majburiy sanalmaydi. Aksiyadorlar yig‘ilishi nafaqat oddiy aksiyalar, balki imtiyozli aksiyalar bo‘yicha ham dividend to‘lovlarini to‘lamaslik haqida qaror qabul qilishi mumkin.
2. To‘lov shakllari.
Dividendlar pul bilan yoki boshqa mulk bilan to‘lanishi mumkin. Agar dividendlar aksiyalar bilan to‘lanadigan bo‘lsa, ular soliqqa tortish maqsadlari uchun dividend deb hisoblanmaydi (soliq olinmaydi).
Imtiyozli aksiyalar bo‘yicha dividend hajmi va tugatish qiymati nizomda qayd etiladi va quyidagilar bilan ifodalanadi:
1) qat’iy belgilangan pul summasida;
2) nominal qiymatdan foizlarda (masalan, nominalning 50% i);59
3) hisob-kitob tartibi qayd qilingan bo‘lishi mumkin (masalan, imtiyozli aksiyalar bo‘yicha dividend to‘lovlariga sof foydaning 50% i ajratiladi).
Agar nizomda na dividend hajmi haqida, na tugatish qiymati haqida hech narsa aytilmagan bo‘lsa, bunda imtiyozli aksiyalar bo‘yicha dividend oddiy aksiyalar bo‘yicha dividendga, tugatish qiymati esa – nominalga teng bo‘ladi.