3-mavzu: Mikroorganizmlar hujayralarining shakllari Mashg‘ulotni o‘tish tartibi

3-mavzu: Mikroorganizmlar hujayralarining shakllari
Mashg‘ulotni o‘tish tartibi: Okulyar va obyektiv mikrometr bilan tanishiladi. Okulyar mikrometrning bo‘linishini va mikroorganizm hujayrasining o‘lchami surtmada aniqlanadi.
Kerakli asboblar va reaktivlar: Mikroskop. Buyum va qoplag‘ich oynachalar. Mikrobiologik sirtmoq. Mikroorganizmlarning sof kulturasi ekilgan probirkalar va Petri likobchalari. Doimiy preparatlar. Paster naychasi. Spirt lampasi. Immersion moy. Bo‘yoq eritmalari. Obyektiv va okulyar mikrometrlar. Suv va kolbalar. Shtativlar.
Bakteriyalar
Bakteriyalar tabiatda keng tarqalgan mikroorganizmlar bo‘lib, ular haqiqiy murakkab tuzilgan yadroga ega emas. Bakteriyalar bir hujayrali, o‘lchami va fiziologik xususiyatlari bilan farqlanuvchi turli tuman organizmlardir. Shakliga ko‘ra bakteriyalar sharsimon, tayoqchasimon va burama ko‘rinishda bo‘ladi.
Sharsimon bakteriyalar. Bu guruh bakteriyalari - kokklar (yunoncha coccus- don, shar degani) quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

1. 
   Monokokklar (lotincha “mono” bitta) bitta sharsimon hujayraga ega bakteriyalar. Bunga misol qilib Micrococcus agilis turini olish mumkin.
   
2. 
   Diplokokk (loticha “deplos” ikkita) ikkita sharsimon hujayrani birikishidan hosil bo‘lgan bakteriyalar. Bularga Azotobacter chroococcum misol bo‘ladi.
   
3. 
   Tetrakokk (lotincha “tetra” to‘rtta) to‘rtta sharsimon hujayrani birikishidan hosil bo‘lgan bakteriyalar.
   
4. 
   Streptokokk (lotincha “streptos” zanjir) o‘zaro zanjirsimon ko‘rinishda birikkan sharsimon hujayralardan hosil bo‘lgan bakteriyalar. Sut kislotali bijg‘ishni qo‘zg‘atuvchi Streptococcus lactis bunga misol bo‘la oladi.
   
5. 
   Sarsinalar (lotincha “sarsina” bog‘lam) kub ko‘rinishda o‘zaro birikkan 8, 16 yoki 32 ta sharsimon hujayralardan hosil bo‘lgan bakteriyalar. Bunga misol qilib havoda uchraydigan Sarsina flava bakteriyasini olish mumkin.
   
6. 
   Stafilokokk (lotincha “staphule” uzum shingili) uzum shingili ko‘rinishida o‘zaro birikkan sharsimon hujayralardan hosil bo‘lgan bakteriyalar.
   

Bakteriya hujayralarining shakllari

A-sharsimon,

B-burama,

V-tayoqchasimon

Bakteriya hujayralarining shakllari

A-diplokokk,

B-streptokokk,

V-tetrakokk,

D-sarsina

G-stafilokokk

A-vibrion

B-spirilla

V-spiroxeta

Bakteriyalar xivchinlarining joylashishi

Monotrix

Amfitrix

Lofotrix

Peritrix