3-mavzu: Korxonalarni loyihalashdagi umumiy holatlar va tushunchalar

Korxonaning unumdorligini oshirish

Loyihalashda bu ikkala vazifa ko‘pchilik xollarda mujassamlanadi.

Korxona unumdorligini oshirish mavjud ishlab turgan korxonaning unumdorligi yetishtirilayotgan xom ashyoni to‘liq qayta ishlay olmasa yoki ishlab chiqarilayotgan mahsuloti bilan shu xudud axolining extiyojlarini qondira olmasa, u vaqtda shu xududda, ba’zan shu shaharning o‘zida yana bitta mavjud korxona o‘xshash yangi korxona qurilishi yoki mavjud korxonani unumdorligini oshirish uchun rekonstruksiya, ya’ni to‘liq yoki qisman qayta ko‘rib korxonaning unumdorligini oshirish lozim.

• Loyihani boshlashdan oldin iqtisodiy asoslash bajarilib, bunda korxonaning unumdorligini qay darajada oshirish lozimligi aniqlanadi. Bunday iqtisodiy asoslash yangi zavod qurilishidagi iqtisodiy asoslashga o‘xshagan bo‘ladi.
• Agar rekonstruksiya qilinayotganda mavjud texnologik sxema saklab qolinsa, u vaqtda rekonstruksiya apparatlar sonini ko‘paytirish yoki ularning o‘lchamlarini yiriklashtirish bo‘yicha bajariladi.
• Buning uchun korxonada ishlab turgan barcha uskunalar o’rganilib chiqilib, ularning xar birining quvvati alohida aniqlanadi. Barcha texnologik sanoat agregatlarning quvvati qayta ishlanayotgan xom ashyo yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdori bilan belgilanadi.

• Bu ma’lumotlar yig‘ib bo‘lingach, ko‘rinadiki ular bir xil emas, birining quvvati katta, ikkinchisiniki kichik. Eng kam quvvatga ega bo‘lgan uskunalar zavod unumdorligini limitlaydi. Endi rekonstruksiyaning vazifasi mana shu «tor joylarni yamash» bo‘lib, bu tor joylar ozgina bo‘lsa korxonani qisman rekonstruksiya qilish kerak bo‘ladi. Apparatlarning analizi xar bir uskuna uchun nima qilish kerakligini bildiradi.: ularning sonini ko‘paytirish kerakmi, almashtirish lozimmi, boshqa quvvatni qayta yangi uskuna o‘rnatish durustmi yoki ishlash tartibini o‘zgartirib unumdorlikni oshirish to‘g‘ri bo‘ladimi. Ba’zan bunday qisman rekonstruksiya apparatlarni urnini almashtirishni talab qiladi.

• Agar «tor joylar» nixoyatda ko‘p bo‘lsa, yoki mo‘ljallangan unumdorlik shunday kattaki, barcha agregatlarning quvvatini oshirish kerak bo‘ladi. Bunday holda «bosh» rekonstruksiya talab etilib, barcha apparatlarning joylashishigina ko‘rib chiqilmay, balki sexlarning ham o‘zaro mutanosibliklari ko‘rib chiqiladi. Bu vaqtda mavjud imoratda xuddi yangi zavod ko‘rilayotgandek ish yuritilib loyiha bajariladi. Agar imoratning gabaritlari yangi loyihalanayotgan zavodga mos kelmasa, odatda imorat yonida yoki ustida qushimcha taqab imorat solinadi. bo‘lmasa ularni ham kattaroq quvvatlisiga Rekonstruksiya maqsadida asosiy sanoat apparatlarining quvvatini tekshirish bilan birga transportyorlar, nasoslar, kompressorlar, ventilyatorlar, gaz, suv, bug‘ va sovuqlik yo‘naltirgichlarning ham quvvatini tekshirish kerakki, bu yo‘l bilan ularning quvvatini loyiha quvvatiga mos ekanligi yoki yo‘qligi aniqlanadi.

• Bu qo’shimcha uskunalarning quvvatini oshirish mumkin almashtirish uchun bajariladi. Loyihada mavjud qurilmalar – elektr transformatorlari, bug‘ yo‘naltirgichlar, sovutish va suv taminoti sistemalari qay darajada mo‘ljallangan unumdorlikka to‘g‘ri kelishi ham tekshiriladi va lozim bo‘lsa bu qurilmalarning ham rekonstruksiyasi amalga oshiriladi. Va, nihoyat zavodning barcha xizmat qurilmalari va yordamchi inshoatlari tekshirilib ularning zavod talabiga rekonstruksiyadan so‘ng mos kelish, kelmasligi aniqlanadi, masalan, bularga barcha omborxonalar, xom ashyo omborlari, tayyor mahsulot omborlari qabul qilish moslamalari va xo‘jaliklari va boshqalar kiradi.

•