3-mavzu. Ilmiy axborotlar bilan ishlash, mutolaa qilish, yozma va og’zaki shaklda bayon qilish Режа

3-mavzu. Ilmiy axborotlar bilan ishlash, mutolaa qilish, yozma va og’zaki shaklda bayon qilish
Режа:
1. Илмий адабиётларни мутолаа қилиш.
2. Илмий матнларнинг функциялари ва турлари
3. Ахборотнинг оғзаки шаклда етказилиши


1. Илмий адабиётларни мутолаа қилиш
Мутолаа турлари ва қоидалари. Ахборотларни маркировкалаш. Китоб, илмий журнал, илмий мақолалар, тезислар тўплами билан ишлашнинг процессуал тизими. Китобнинг таркибий тузилиши
Мутолаа турлари ва қоидалари.
Мутолаа – бу нутқий фаолиятнинг мураккаб тури бўлиб, соф техник жиҳати – мутолаа қилиш ва тез ўқиш малакаларини орттириш ва ижодий жиҳати – матндан зарур ахборотларни олишдан иборат. Мутолаа турлари Мазмунга кириб бориш даражасига кўра мутолаа қуйидаги турларга бўлинади:
• кўз югуртириб чиқиш – умумий таассурот олиш учун;
• матн билан танишиб чиқиш – умумий мазмунни билиб олиш учун;
• ўрганувчи мутолаа – мавжуд маънонинг энг кўп ҳажмини ўзлаштириш учун.
Матн билан танишиб чиқиш ва ўрганишдан олдин одатда китобга кўз югуртириб чиқилади. Китобнинг мазмуни, боблар ёки параграфлар номлари, асар муаллифи билан танишиб олиш учун шундай қилинади. Кўз югуртириб чиқишда одатда китобнинг титул варағи, мундарижаси, аннотация, матндаги айрим парчалар ва гаплар билан танишиб олинади. Ана шу ахборотнинг ўзи ушбу манбанинг қанчалик зарур бўлишини белгилашга ёрдам беради. Матн билан танишиб (танланган жойларни ўқиш) бир неча манбалардан айрим масалаларни ажратиб олиш, шунингдек мазкур масала бўйича ўзининг нуқтаи назарини ҳосил қилиш мақсадида олинган ахборотларни қиёслаш ва солиштириш учун қўлланилади. Ўрганиш учун мутолаа – мутолаанинг фаол тури. Ўқувчи томонидан асарни диққат билан, айрим жойлари устида бироз тўхталиб ва ахборотларни мушоҳададан ўтказиб ўқиш ҳолларида бундай тур ишлатилади.
Ўрганиш учун мутолаа матндаги асосий мазмунни, унинг мақсадини ўзлаштириш, далиллар мантиқини англаб олиш, олдингизга қўйган саволларга жавоб топишга қаратилган. Мутолаанинг бу тури материални ўрганишда уни параграфлар, боблар, қисмлар бўйича изчил ўқиб чиқишни талаб қилади, матн ҳақида ўз фикрингизни ҳосил қилишга ундайди, ахборотларни танқидий нуқтаи назардан идрок этиш малакасини шакллантиради.