3-Мавзу. Ахборот тизимларидаги жараёнлар ва уларни таркиби, маълумотлар базаси тушунчаси ва уни тузилмаси Режа

Маълумотлар базасининг таркибий қисмлари
МББТнинг фаолият юритиши МБни ташкил қилишни икки жисмоний ва мантиқий даражаларда олиб боришга асосланган. Бу икки даража маълумотларни ташкил қилишнинг иккита жиҳатига мос келади: маълумотларни ЭҲМ хотирасида сақлаш нуқтаи назаридан жисмоний ва маълумотларда амалий дастурлардан фойдаланиш нуқтаи назаридан мантиқийларга бўлинади.
МБни мантиқий ташкил қилиш фойдаланувчиларнинг тизимдаги маълумотларни ташкил қилишига қарашини белгилайди, улар баъзи бир муаммо соҳанинг ҳолатини акс эттиради. Шуни таъкидлаш керакки, умумий ҳолатда маълумотларни жисмоний ва мантиқий ташкил қилишнинг тузилишлари мос келмаслиги мумкин. Маълумотларни мантиқий ташкил қилишнинг расмий таърифланишини баъзида маълумотларнинг модели ёки чизмаси деб аталади.
Жисмоний ташкил қилиш ҳақида гап кетганда, шуни таъкидлаш керакки, эслаб қолувчи муҳитда маълумотларни ташкил қилишнинг кўпгина турли хилдаги усуллари мавжуд, улар ёрдамида баъзи бир моделларнинг мослигини таъмйнлаш мумкин.
МБ ҳақидаги энг умумий тасаввур қуйидагилардан иборат: маълумотлар базаси (date base) - бу, ЭҲМнинг ташқи хотирасида сақланадиган маълумотларнинг катта ҳажмининг мажмуасидир; маълумотлар базаси «интеграциялашган» бўлади, яъни турли хилдаги фойдаланувчиларнинг ахборотли заруриятларини таъминлаш учун мўлжалланган ўзаро боғлиқ маълумотлар мажмуасидан иборат бўлади, фойдаланувчилардан ҳар бири маълумотларнинг алоҳида, эҳтимолли ҳамкорликда фойдаланиладиган қисмига муносабатга эга бўлади. МБ билан ишлаш ёки пакетам тартибда, ёки реал вақт тартибида терминалдан узоқлашиши билан амалга ошади. МБ тизимининг тузилиши 2-расмда берилган.
Шундай қилиб, маълумотлар базаси - бу, ЭҲМ хотирасида сақданадиган ва муаммо соҳа ҳолатини акс эттирувчи, махсус тартибда ташкил қилинган ўзаро боғланган маълумотларнинг мажмуидир. Маълумотлар базаси яна айрим фойдаланувчиларнинг ахборотли заруриятларини таъмйнлаш учун ҳам мўлжалланган.
Муаммо соҳа ҳақидаги маълумотлар базасини яратиш қийин ва ҳозирги вақтда замонавий ЭҲМ хотираси ҳажмининг етарлича бўлмаслиги сабабли амалда бажариш мумкин эмас. Унга нафақат ушбу фактор тўсқинлик қилади. Амалда кўпгина МБлари ишлатишларнинг чекланган сони учун лойиҳалаштирилади. Битта ЭҲМда, қоидага кўра, бир неча хилдаги МБ яратилади. Вақт ўтиши билан турдош вазифаларни бажариш учун мўлжалланган баъзи бир МБлари, агар бу бутун ҳисоблаш мажмуасининг иш унумдорлигини оширишга кўмаклашса, бирлаштирилиши мумкин.




Маълумотлар базаси тизимининг тузилиши


МБни яратилиши маълумотларни интеграциялашуви ва маълумотларни марказлашган ҳолда бошқариш имкониятини таъминлайди.