3-маъруза:Қадимги Миср

3-маъруза:Қадимги Миср.
1.Қадимги Мисрнинг географик о„рни, табиати ва аҳолиси.
2.Қадимги Миср тарихини даврлаштириш
3.Илк подшолик даврида Миср (ХХХИИИ -Х Х ИХ асрлар).
4.Қадимги ва О`рта подшолик даврида Миср
5.Янги подшолик даврида Миср (мил. авв. ХВИ-ХИ асрлар)
Қадимги Миср деб Нил дарёсининг биринчи остонасидан бошлаб кенг Нил делтасини ҳосил қилган тор Нил водийсига (кенглиги 1 кмдан 20 км.гача) айтилади. Тор Нил водийси Юқори Миср, делтанинг қуйи қисмидаги вилоят Қуйи Миср деб аталган. («Йегипет» номи юнонча, Миср пойтахти Мемфис мисрча «Хеткау-Птах» ёки хикупта «худо Птахнинг руҳи калъаси» маъносини билдирадиган со`здан келиб чиққан.) Мисрликлар о`з мамлакатларини Нил водийсининг ҳайдалган қора тупроқли йерига қараб Кемет-«қора йер» деб атаганлар.
Миср Aфрика қитъасининг шимолий-шарқий қисмида жойлашган, Сувайш бо`йни орқали Миср Олд Осиёнинг маданий марказлари билан боғланган. Миср Нил дарёси орқали Тропик Aфрика ва О`ртайер денгизига туташган.
Геродот “Миср-Нилнинг совг`аси”-деб таърифлайди. Чунки Нил дарёси Миср иқтисодий ҳаётида йетакчи о`рин тутган. Нилда ҳар йили 19 июнда тошқин ко`тарилган. Бу тошқин сентабр о`рталаригача давом етган. Ноябрда дарё о`з о`занига тушган. Екилган йер апрел-майда ҳосил келтирган. Нил дарёси Миср иқтисодиётининг асоси деҳқончиликда муҳим о`рин тутган. Мо`л-ко`л ҳосил сунъий суғориш асосида олинган.
Мисрликлар деҳқончилик ишларига ко`ра йилни 3-мавсумга бо`лганлар: “то`ла сув мавсуми”-Нил тошқини (июл о`рталари), «екин, униш мавсуми» екишдан ҳосил йиғишгача бо`лган қишлоқ хо`жалик ишларини то`лиқ сикли (ноябр ва май о`рталари), «қуруқ мавсум»-йерни дам олиш вақти ва шафқациз жазирама (май о`рталаридан июл о`рталаригача) даври. Сув омборлари қурилиб, Нил водийси то`ғон, каналлар билан то`ғри бурчакли ҳавза (бассейн)ларга бо`линган.
Қадимги Миср тарихининг асосий манбалари
Қадимги Миср тарихини о`рганиш учун қадимги Мисрнинг замонамизгача сақланиб келган ко`пгина ёзма ёдгорликлари катта аҳамиятга егадир. Ёзма манбалардаги маълумотлар моддий маданият ёдгорликларини ко`п жиҳатдан то`лдиради, бу маълумотлар қадимги замондаги мисрликлар ҳаётини, техника, санъат ва диний еътиқоднинг ривожланишини ойдинлаштириб беради. Aнтик дунё муаллифларининг қадимги Миср ҳақида ёзган ёки еслаб о`тган асарларидан Миср тарихига оид ко`п маълумот олиш мумкин. Гарчи юнон ва рим ёзувчилари қадимги Миср тарихи ва маданияти ҳақида баъзан бир қатор қимматли маълумотлар қолдирган бо`лсалар ҳам, лекин уларнинг маълумотлари танқидий равишда жиддий қарашни талаб қилади.
Қадимги Миср тарихи ко`п хил манбалар орқали о`рганилади. Бу манбаларни йетти турга бо`лиш мумкин:
1) Ёзма манбалар, тарихий асарлар, бадиий адабий, илмий, диний матнлар, ҳужжат ва ё`риқномалар.
2) Моддий маданият ёдгорликлари: шаҳар, қалъа, ибодатхона, соғона, уйлар, сопол идишлар, ҳайкаллар ва ҳ. к.
3) Халқ оғзаки ижодиёти: қо`шиқ, ертак, мақоллар, афсона, ахлоқий-етик асарлар.
4) Тилшунослик маълумотлари.
5) Етнография маълумотлари
6) Aнтропология маълумотлари: мумиё, скелет, фреска, релйефларда одамларни жисмоний тузилишини о`рганиш мумкин бо`лган тасвирлар.
7) Географик муҳит ва ландшафт, каналлар,юлар