3 I. Боб. Волейбол тарихи, техника ва тактикаси

Тўпни кўкрак билан йиқилиб қабул қилишдаги хатолар. 
1.Ўйинчи тўпга етиб кела олмаслиги. 
2.Орқага йиқилаётганда етарлича танани группировка қилмаслик. 
3.Олдинга йиқилаётганда танани етарлича эмаслиги. 
 
Тўпни қабул қилишни такомиллаштиришни қуйидаги машқларда 
бажариш мумкин: 
1.Ўйинчи тўпни полга уради. Ўзи шу тўпни пастдан ўзини тепасида, 
қабул қилади. Кейин эса юқоридан тўпни шеригига узатади. 
2.Ўйинчилар бир-бирига қарама-қарши бўлиб туришади (4-9 м). 

---

59 
Тўрта перпендекуляр равишда туришади, тўпни пастдан қабул қилишда 
юза чизиғидан амалга ошириш керак. 
3. 2та ўйинчи юза чизиғига турадилар, 1-ўйинчи тўпни полга уради ва 
тўпни кетидан бориб тўпни пастда қабул қилади, ўзини тепасига 2-ўйинчи эса 
шу тўпни 2 қўл билан юқоридан 4 ёки 2 зонага узатади. 
Ҳужум (зарба) қилиш техникасига ўргатиш. 
Ҳужум қилишга ўрганаётганда, аввал тўпни йўналиши бўйича ҳужум 
қилишни ўргатиш керак. Ундан кейин эса буйруқ берилган зонага ҳужум 
қилишга ўрнатилади. Аввало ўйинчилар югуриб келиб сакрашни ҳааркат 
кўникмаларини ўргатиш керак. Ўрганаётган вақтда оёқларни қўйиш ва 
тепсинишини ўргатишга диққатни жалб қилиш керак. 
Сакрашни ўргатиш учун қуйидаги машқлар берилган: 
1.Жойида турган ҳолда юқорига, юқорига-олдинга, ён томонга, юқорига-
олдинга. 
2.Жойдан турган ҳолда юқорига (80-360

) чапга ўнга сакраш. 
3.Жойда серияли сакрашлар 5-10 марта. Диқатни сакраш баландлигига 
қаратишк ерак. Югуриб келиб тушунтириб кўрсатгандан кейин уни аввал 1 
қадам, кейин 2 қадам ва ниҳоят 3 қадам бажаришни кўрсатиш керак. 
Таҳминий машқлар. 
1.Бир қадам қўйиб оёқни тўғри олиб чиқиб, чап оёқни уни ёнига қўямиз 
ва юқорига сакраймиз. 
2.Шу машиққа диққатни жалб қилиб, қандай қилиб икки қўлни юқорига 
кўтаришни тушунтириб бериш керак. 
3.Олдинга бир қадам қўйиб, стопоряший қадам қўйиб юқорига қўллар 
ердамида сакраш. 
4.2-3 қадамдан югуриб стопоряший қадам қўйиб юқорига сакраш. 
Югуриб келиб юқорига сакрашда қўл ва оёқларни келишилган 
ҳаракатига диққатни жалб қилиш керак. Югуриб келиб юқорига сакрашда 
қуйидагилар бўлиши мумкин. Стопоряший қадамида оёқни товон қисмига, 
балки оёқ учига қўйиш керак, шундай нотўғри қўйиш натижасида стопоряший 

---

60 
қадамни фойдаси бўлмайди ва учиш юқорига эмас балки горизонтал ҳолатда 
бўлади. Депсинишда олдин ўйинчи тўхтайди ва юқорига сакраш кўрсаткичи 
пасаяди. Қўл ҳааркати оёқ ҳаракатидан олдин бажарилмаса юқорига сакраш 
пасаяди ва ўйинчи ҳаводаги йўқолади ёки бузилади. Сакрашдан кейин 
ергақўшимча диққатни жалб қилиш керак. Ўйинчи тўғри оёқлари билан қўиши 
керак ва қўнгандан кейин оёқни тизза бўғинидан букиш керак. Бушунинг учун 
қилинадики, қўйгандан кейин яна ўйин фаолиятини тез қўшилиб кетишига. 
Қўшишни қуйидаги машқлар орқали мустаҳкамлаш. 
1.Жойда турган ҳолда сакраш, диққатни қаратиш керак. 
2.Гимнастика спорт анжомларидан пастга сакраб тушиш (отдан, 
халқалардан, турникдан). 
3.Подкитной кўприкдан сакраб тушиш. Диққатни сакраб ерга тушишга 
қаратиш. Югуриб юқорига сакрашни техникасини ўрганиб олгандан кейин, 
шунга параллель равишда тўпга зарба бериш ёки тўп билан ҳужум қилишни 
соддалаштирилган шароитда ўргатилади. 
Бу машқлар сакрамасдан бажарилади. 
1.Осиб қўйилган тўп билан турган жойидан ҳужум қилиш. Тўпга қўли 
етиб турилиши керак. Диққатни тирсакни букмаслигига қаратамиз. 
2.Ўйинчилар шерик-шерик бўлиб бир-бирига қарама-қарши туришади. 1-
ўйинчи чап қўли билан тўпни ҳавога ташлаб, ўнг қўли билан ҳужум қилади, 
шергм томонга. Шериги эса тўпни пастдан 2 қўл билан қабул қилади. 
3.Шуғулланувчилар девор олдига турадилар 5-6 м.да, ўзлари-ўзларига 
тўпни ташлаб ҳужум қиладилар. Тўп деворга 1 метрга етмай туриши керак. 
4.Шу машқни тўхтамасдан бажариш керак. Тўп билан ҳужум қилишни 
ўргангандан кейин уни тўлиғича бажариш мумкин, лекин соддалаштирилган 
шароитда. 
Таҳминий машқлар. 
1.Тўп билан ҳужум қилишни имитацияси. 
2.Шу машқни тўпни олдида 4,3,2 зоналарда. Бу ерда депсиниш ва қаерга 
қўнишга диққатни жалб қилиш мумкин. 

---

61 
3.Ўйинчилар бир қаторда 4,3,2 зоналарда туришади. Ўқитувчини сигнали 
билан югуриб юқорига сакраб теннис тўпини тўрдан ҳужум билан ўтказишади. 
4.Тўрни тепасига осиб қўйилган тўпга ҳужум қилиш. 
5.Ўйинчилар шерик бўлиб туришади. 1-ўйинчи 2-ўйинчини ҳужум 
қилаётган қўли томонида ва тўпни юқорига ташлайди. 1-ўйинчи 2-ўйичидан 2-3 
м.да туради. Тўп ташлагандан кейин югуриб келиб ҳужум қилади. 
Мана шу машқларни девор олдида бажариш услуби. 
6. 5-машқдаги дастлабки ҳолат фақат 1-ўйинчи тўпни олдида туриб 
тўпни юқорига ташлайди. 2-ўйинчи эса тўпни югуриб келиб ҳужум қилади. 
7.Ўйинчилар 5-машқдагидай тўпни ҳавога ташлашни ўрнига 1-ўйинчи 
юқоридан тўпни узатади. 2-ўйинчи эса келиб ҳужум қилади. 
8.Ўйинчилар 4 зонада кетма-кет бўлиб бир-биридан кейин туришади. 3-
зонада 1-ўйинчи туради. 4-зонада 3-зонага юқоридан тўп узатилади. 3-зонадан 
эса юқоридан тўрга яқин қилиб ҳужум учун тўп узатилади. 4-зонадаги ўйинчи 
югуриб юқорига сакраб тўп билан ҳужум қилади. Ҳужум қилиш зоналарини 
ўзгартириш мумки 2,3 зоналарга. 
Ҳужум қилишни ўрганаётганларни асосий хатоси мана булар. 
1.Тўпга югуриб келиб сакрашда тўпга кеч чиқиш, тўпга ёнбош билан 
сакраш, тўпда ўтиб кетиш. 
2.Юқорига сакраш ўрнига, узунликка сакраш шунинг оқибатида тўрга 
тегади. Депсинишда қўллар ҳаракати суст бўлса. 
3.Тирсакларни букиб олган ҳолатда тўпга зарба бериш вақтида. 
4.Тўғри оёқларни букмасдан ерга қўниб, кейин оёқни тизза бўғинларини
букмаслик каби ҳатоларга диққатни жалб қилиш керак. 
Ҳужум қилишни ҳаракат малакаларини эгаллаб олгандан кейин уни 
такомиллаштириш мумкин. Қийинроқ вариантлар киритилиши мумкин. Аста-
секин машқларни қийинлаштириш мумкин.